کنکاشی در ریخت شناسی بازار ایرانی با رویکرد نظریه های فضایی شهر موارد مطالعاتی: بازار شیراز و کرمان | ||
| صفه | ||
| مقاله 7، دوره 27، شماره 1 - شماره پیاپی 76، فروردین 1396، صفحه 109-134 اصل مقاله (1.45 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| آزاده لک* ؛ پانته آ حکیمیان | ||
| استادیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی | ||
| چکیده | ||
| بازار به مثابة قلب شهر ایرانی نه‌تنها نمود ابعاد اجتماعی‌ـ فرهنگی‌ـ اقتصادی شهر؛ بلکه مهم‌ترین فضای شهری و بستر استخوانبندی شهر ایرانی است. در دهه‌های اخیر توسعه‌های نسنجیده و زوال بافت مرکزی شهرها حیات کالبدی، اقتصادی، و اجتماعی بازارها را نیز دچار نقصان کرده است که مهم‌ترین چالش بازآفرینی شهری به‌شمار می‌آید.در این پژوهش، با هدف احیای مهم‌ترین عنصر استخوانبندی فضایی‌ـ ادراکی شهر تاریخی، به منظور بازآفرینی شهری، باب مطالعات عمیق‌تر ریخت‌شناسی بازار ایرانی با مطالعه بازار شیراز و کرمان گشوده می‌شود. در این مطالعه با روش کیفی و به صورت توصیفی‌ـ تحلیلی در گام نخست با داده‌های منتج از مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدة نقشه‌ها، بازار شیراز و کرمان را بر اساس نظریه‌های فضایی شهر ترانسیک (1986) تحلیل و سپس در گام دوم با مصاحبة عمیق با ده تن از ساکنان شیرازی و یازده تن از ساکنان کرمانی، با انتخاب به روش گلولة برفی، معنای بازار را با تکنیک «تحلیل محتوا» استخراج می‌شود.نتایج نشان می‌دهد که بازار ایرانی در نظریة توده‌ـ فضا به مثابة یک «فضای شهری سخت» دارای الگوی سازمان‌دهی محوری و زاویه‌دار است که در شهر به مثابة یک بلوک درشت شهری، همراه با فضاهای باز هندسی، درون خود مانند آرماتور شهری عمل می‌کند. در نظریة پیوند فضایی نیز بازار به مثابة «فرم گروهی» و «مگافرم» شناخته می‌شود که مهم‌ترین بستر ارتباطی شهر قدیم را مفصل‌بندی کند. در نظریة مکان نیز بازار مهم‌ترین عنصر تاریخی و نشانه‌ای برای ساکنان شهرهای تاریخی است که فرم کالبدی منحصر به فرد، مصالح و سبک معماری و مأوای فعالیت‌های خریدوفروش و کانون گردشگری شهری دارد. نتایج این پژوهش می‌تواند به راهکارهای طراحی برای طراحان و برنامه‌ریزان در بازآفرینی شهری منجر شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بازار ایرانی؛ نظریه های فضایی شهر؛ نظریة توده فضا؛ نظریة پیوند فضایی؛ نظریة مکان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigating the Morphology of the Iranian Bazaar with Urban Spatial Design Approaches, Case Studies: Kerman and Shiraz Bazaars | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Azadeh Lak؛ Pantea Hakimian | ||
| Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University | ||
| چکیده [English] | ||
| The bazaar, like the heart of Iranian towns, not only delivers social, cultural, and economic functions but also functions as the most significant urban space forming the town structure. Incongruous development in recent decades has led to the deterioration of central town fabrics and has impaired the physical, economic, and social life in the bazaars, marking a challenge for urban regeneration initiatives. This research aims to carry out a deep study of the morphology of the Iranian bazaar in order to preserve the most important urban element in the spatial-cognitive structure of the historic cities of Shiraz and Kerman. The research, using a qualitative and descriptive-analytical method, initially attempts to analyze the bazaars in Shiraz and Kerman according to Trancik’s theories of urban spatial design (1986) using library material including maps. In the second step, in-depth interviews were conducted with 10 residents of Shiraz and 11 residents of Kerman using snowball sampling investigating the meaning of the bazaar using content analysis. The results show that the Iranian bazaar is an “urban solid” space with an axial/angular organization typology, functioning as a coarse urban block or an armature of geometric open spaces. According to linkage theory, the bazaar is a “group form” and a “mega form” articulating the old town spaces. According to place theory, the bazaar is the most important historical element and a landmark for the inhabitants of the town, posing a unique physical form and architectural style, housing trade activities, and an urban tourism center. The results of this research can lead to design solutions for urban designers and planners in urban regeneration projects. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| : Iranian bazaar, theories of urban spatial design, figure-ground theory, linkage theory, place theory | ||
| مراجع | ||
|
افسر، کرامت الله. تاریخ بافت قدیمی شیراز، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی، 1353. ایراندوست، کیومرث و آرمان بهمنی اورمانی. «تحولات کالبدی بازار سنتی در شهرهای ایران (مطالعة موردی: بازار شهر کرمانشاه)»، در فصلنامة مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 5 (پاییز 1390)، ص 5-16. باستانی پاریزی، محمدابراهیم. گنجعلیخان. تهران: نشر علم، 1367. بیگلری، اسفندیار. «بازارهای ایران»، در هنر و مردم، ش 162 (فروردین 1355)، ص 61-62. پوراحمد، احمد. جغرافیا و ساخت شهر کرمان، تهران: دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی،1368. پورجعفر، محمدرضا و علی پورجعفر. «نقش سرمایة اجتماعی در وضعیت اقتصادی بازارهای سنتی در ایران»، در اولین همایش اقتصاد شهری در ایران، مشهد، 2 و 3 آذر1390. توسلی، محمود. اصول و روشهای طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران، ج 1، تهران: انتشارات رودکی، 1369. جهاد دانشگاهی. بازار ایرانی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، 1392. چنگیزی، نگار و رضا احمدیان. «بررسی شاخصهای هویت فضای شهری در بافت تاریخی، نمونﷲ موردی: بازار کرمان»، در فصلنامة علمیـ پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 11 (بهار 1392)، ص 53-64. حمیدی، ملیحه و رضا سیروس صبری و محسن حبیبی و جواد سلیمی. استخوانبندی شهر تهران، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، 1376. سلطانزاده، حسین. «برخی از خصوصیات شهرسازی و معماری بازارهای ایران»، در مجموعه مقالات سمینار بازار در فرهنگ و تمدن جهان اسلام، تبریز: انتشارات دانشگاه هنر تبریز، 1372. ــــــــ . بازارهای ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1386. شفقی، سیروس. «نقش بازار در ساختار شهر اسلامی»، در فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، ش 55 و 56 (پاییز و زمستان 1378). عباسی، زهرا و فرح حبیب و سیدمصطفی مختاباد امرئی. «تدوین اصول و معیارهای ادراک فضایی در معماری بازارهای سنتی»، در مدیریت شهری، ش 39 (تابستان 1394)، ص 291-316. کیانی، محمدیوسف. نظری اجمالی به شهرسازی و شهرنشینی در ایران، تهران: هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، 1365. نصرتپور، دریا و حسین سلطانزاده و سیدهادی قدوسیفر. «مقایسة تطبیقی بازارهای ایرانی و بازارهای کشورهای اسلامی، نمونة موردی: بازار یزد در ایران و بازار استانبول در ترکیه»، در مدیریت شهری، ش 44 (پاییز 1395)، ص 125-138. ورجاوند، پرویز. دانشنامة جهان اسلام، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی، 1372. Erickson, Bill. “The Armature and Fabric as a Model for Understanding Spatial Organization”, in M. Roberts and C. Greed, Approaching Urban Design: the Design Procee, Pearson Education, 2001. Gauthier, Pierre & Jason Gilliland. “Mapping Urban Morphology: A Classification Scheme for Interpreting Contributions to the Study of Urban Form”, in Urban Morphology, Vol.10, No.1 (2006), pp. 41-50. Hebbert, Michael. “Figure-ground: History and Practice of a Planning Technique”, in Town Planning Review, Vol 87, issue 6 (2016) ,pp.705-728. Arjomand Kermani, Azadeh & Eric Luiten. “Preservation and Transformation of Historic Urban. Cores in Iran, the Case of Kerman”, in WSEAS Transactions on Environment and Development, Vol 6, Issue 1 (January 2010), ISSN: 1790‐5079. Maki, Fumihiko. Investigations in Collective Form, No 2 Special Publication, St. Louis: Washington University, The school of architecture, 1984. Moosavi, Mir Saeed. “Bazaar and its Role in the Development of Iranian Traditional Cities”, in Conference Proceedings 2005 IRCICA International Conference of Islamic Archaeology, pp. 40‐41. Sahin, Mustafa Rasit. Analysis of Urban Morphology in Squatter Transformation Areas, M.S Thesis, Middle East Technical University, 2014. Trancik, Roger. Finding Lost Space, New York: Van Nostrand Reinhold, 1986. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 916 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 614 |
||