تعیین میزان فرسایش و رسوب با استفاده از روش MPSIAC و سامانة GIS در حوضة خورخوره، استان کردستان | ||
| نشریه سنجش از دور و GIS ایران | ||
| مقاله 5، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 56، 1401، صفحه 87-102 اصل مقاله (1.44 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.52547/gisj.14.4.87 | ||
| نویسندگان | ||
| عطا امینی1؛ مهدی کرمی مقدم* 2؛ محمدحسین سدری3؛ سمیه کاظمی4 | ||
| 1دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان، سنندج | ||
| 2دانشیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام‌نور، ایران | ||
| 3استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان، سنندج | ||
| 4دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه کردستان، سنندج | ||
| چکیده | ||
| در سال‌های اخیر، با تغییر کاربری و توسعة اراضی کشاورزی در حوضه‌های کشور، میزان فرسایش و تولید رسوب افزایش یافته است. با توجه به اینکه در بیشتر زیرحوضه‌ها، آمار ایستگاه‌های رسوب‌سنجی به‌صورت درازمدت ثبت نشده است، برآورد میزان رسوب و فرسایش با مشکلاتی مواجه است. هدف از این پژوهش تعیین عوامل مؤثر در فرسایش و رسوب و تعیین مقادیر کمّی فرسایش در حوضة آبخیز خورخوره در استان کردستان است. به این منظور، ابتدا با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی، زمین‌شناسی و عکس‌های هوایی در محیط GIS، نقشة نوع و گونه‌های فرسایش تهیه شد و این نقشه‌ها، با بررسی‌های صحرایی، تدقیق و ارزیابی شدند. براساس مدل MPSIAC، عوامل نُه‌گانة مؤثر در فرسایش درمورد تمامی زیرحوضه‌ها، به‌تفکیک بررسی شد و امتیازات هر عامل به‌دست آمد. با جمع امتیازات عوامل، درجة رسوب‌دهی برای هر زیرحوضه تعیین و سپس مقدار رسوب و فرسایش ویژه و فرسایش کل در هر زیرحوضه محاسبه شد. نتایج نشان داد عوامل توپوگرافی و وضعیت فعلی فرسایش بیشترین نقش و عامل آب‌وهوا کمترین نقش را در میزان رسوب‌دهی حوضه دارند. طبق نتایج، 92% کل حوضه دارای درجة رسوب‌دهی زیاد در کلاس فرسایش درجة چهار است. نسبت رسوب تحویلی حوضه (SDR) بین 32 تا 50% متغیر است. کمترین و بیشترین مقدار فرسایش ویژه در زیرحوضه‌های متفاوت، به‌ترتیب معادل 10 و 35 تن بر هکتار در سال، به‌دست آمد. مقدار رسوب ویژه و فرسایش ویژة کل حوضه نیز، به‌ترتیب 4/6 و 4/17 تن بر هکتار در سال، حاصل شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| روش MPSIAC؛ سامانة GIS؛ رسوب؛ فرسایش؛ مدیریت حوضه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Determining the Erosion and Sedimentation Using MPSIAC Model and GIS System in Khorkhoreh Watershed, Kurdistan, Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ata Amini1؛ mehdi Karami Moghadam2؛ Mohammad Hossein Sedri3؛ Somayyeh Kazemi4 | ||
| 1Associate Prof, Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sanandaj | ||
| 2Associate Prof., Dep. of Agriculture, Payame Noor University (PNU) | ||
| 3Assistant Prof. of Soil and Water Research Dep., Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sanandaj | ||
| 4Ph.D. Candidate of Agricultural Economic, Kurdistan University, Sanandaj | ||
| چکیده [English] | ||
| In recent years, with the change of use and development of agricultural lands in the country's basins, the rate of erosion and sediment production has increased. Given that in most sub-basins, the long term data of sedimentation stations have not been recorded, it is difficult to estimate the amount of sedimentation and erosion. The objectives of this study was to determine the factors influencing erosion and sedimentation and to determine the quantitative values of erosion in the Khorkhoreh watershed, Kurdistan, Iran. For this purpose, first, using topographic maps, geology and aerial photographs in GIS environment, type and shape maps of erosion were prepared and evaluated by field survey. Based on the MPSIAC model, the nine factors influencing erosion for all sub-basins were identified separately and the scores of each factor were determined. By summing the factors, the degree of sedimentation for each sub-basin was determined and the amount of sedimentation and special erosion and total erosion in each sub-basin were calculated. The results showed that the topographic factors and the current state of erosion have the most role and the weather factor has the least role in the sedimentation rate of the basin.Moreover, 92% of the total basin has a high degree of sedimentation in the fourth order erosion class. The amount of Sediment Delivery Ratio of the basin (SDR) varies between 32 and 50 percent. The lowest and highest specific erosion rates in different sub-basins were 10 and 35 ton/ha.yr, respectively. Also, the amount of special sediment and special erosion of the whole basin was 6.4 and 17.4 ton/ha.yr, respectively. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| MPSIAC method, GIS, Sediment, Erosion, Basin management | ||
| مراجع | ||
|
Afkhami, H., Riahi, S., Ahadei, A. & Rusta, H., 2013, Assessment of Water and Wind Erosion Using IRIFR and MPSIAC Models (Case Study: Ghaleganj Watershed), Applied Geomorphology of Iran , 2(4), PP. 108-90. Alipour, H., Malekian, A., Khairkhah Zarkash, M.M. & Qarachelo, S., 2016, Estimating the Severity of Erosion and Sedimentation in the Eiver Watershed Using MPSIAC Experimental Method, Geography and Development, 14(45), PP. 268-243.
Amini, A., 2018a, Sedimentation Engineering, InTech Publication, DOI: 10.5772/ intechopen.68509, 150, London, UK. Amini, A. 2018b, Introductory Chapter: Sustainable Development and Sediment Engineering, Sedimentation Engineering, A. Amini, IntechOpen, DOI: 10.5772/ intechopen.74683. Bayat, R. & Rostami, M., 2016, Assessment of Soil Erosion and Watershed Prioritization Using Empirical Models EPM and MPSIAC (Case Study: Aro Watershed), Natural Ecosystems of Iran, 7(1), PP. 19-32. Davari, M., Bahrami, H.A., Qudousi, J. & Tahmasabipour, N., 2005, Using Geographical Information System in Estimating Soil Erosion and Sediment Production in Nozhian Watershed (Southeast of Khorramabad), Program Space Planning and Preparation, 10(2), PP. 103-123. De Vente, J., Poesen, J. & Verstraeten, G., 2005, The Application of Semi-Quantitative Methods and Reservoir Sedimentation Rates for the Porto Alegre Symposium, IAHS, Porto Alegre, PP. 71-77. Diosalar, A., Zabihi, A., Shabani, M., Ebrahimi, S. & Hamidian, S., 2013, Estimating the Volume of Sediments and Investigating Environmental Factors Affecting it Using the MPSIAC Model in a GIS Environment (Case Study: Solqan Watershed of Qom), Watershed Management Research Journal, 4(7), PP. 113-101. Hashemi Tangestani, M., 2006, Comparison of EPM and PSIAC Models in GIS for Erosion and Sediment Yield Assessment in a Semi-Arid Environment: Afzar Catchment, Fars Province, Iran, Journal of Asian earth sciences, 27(5), PP. 585-597. Johnson, C.W. & Gebhardt, K.A., 1982, Predicting Sediment Yield from Sagebrush Rangeland: U.S. Agricultural Research Service, AEW Western Series, 26, PP. 145-156. Khaledian, H. & Bayat, R., 2016, The Role of Watershed Management Projects in Reducing Erosion and Sedimentation in Watersheds, Environmental Engineering and Water Engineering, 3(3), PP. 213-200. Landi, A., Barzegar, A.R., Sayadi, J. & Khademalrasoul, A., 2011, Assessment of Soil Loss Using WEPP Model and Geographic Information System, Journal of Spatial Hydrology, 11(1), PP. 40-51. Lu, H., Geollant, J., Prosser, L. & Moran, G., 2001, Prediction of Sheet and Rill Erosion over the Australian Contrinent: Incorporating Monthly Soil Loss Distribution, Land and Water Technical Report, CSIRO, Canberra, Australia. Mohammadiha, S., Pairavan, H., Mousavi Harami, S.R., Feyznia, S. & Bayat, R., 2012, Evaluation of Erosion and Sediment Production of Ivaneki Watershed Using FSM, MPSIAC and Sedimentation Station Models, Journal of Stratigraphy and Sedimentology Researches, 27(4), PP. 31-48. Mohseni, B. & Razzaghian, H., 2013, Estimating Soil Erosion and Sediment Production in Kesilian Basin Using Geomorphology Method Based on MPSIAC Model in GIS Environment, Irrigation and Water Engineering Quarterly, 4(14), PP. 57-49. Nawjawan, M., Mohammadi, A.A. & Gholami, V., 2013, Determining the Severity of Erosion Using Fargas and BLM Models, Case: Bandera Watershed, Geography and Development, 10(29), PP. 119-130. Ramezani, B., Ebrahimi, H. & Haqparast Mojdehi, L., 2016, The Role of Natural Environment Parameters in the Rate of Erosion and Sediment Production Using MPSIAC and EPM Methods (Case Study: Barjstanak Dam Watershed), Geographical Engineering of the Land, 1(2), PP. 49-59. Rastgo, S., Kahraman, B., Sanai-Nejad, H., Davari, K. & Khodashanas, S.R., 2005, Estimation of Erosion and Sedimentation of Tang Kasht Watershed with MPSIAC and EPM Experimental Models with the Help of GIS, Agricultural Sciences and Techniques and Natural Resources, 10(1), PP. 91-105. Refahi, H.Q., 2008, Water Erosion and Its Control, Tehran University Press, 6th edition. Richards, K., 1993, Sediment Delivery and the Drainage Network, in: Beven, K., Kirkby, M.J. (Eds.), Channel Network Hydrology, Wiley, Chichester. Tajbakhsh, S.M. & Memarian, H., 2003, The Sediment Yeild Potential Estimation of Friabad and Kordian Urban Watershed Using MPSIAC Model in the GIS Framework, Map Asia, 2nd Annual Asian Conference, Malaysia, Kuala Lumpur. Zhang, W., Zhou, J., Feng, G., David, C. & Sheng, J., 2015, Characteristics of Water Erosion and Conservation Practice in Arid Regions of Central Asia: Xinjiang Province, China as an Example, International Soil and Water Conservation Research, 3(2), PP. 97-111. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,655 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,851 |
||