سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شهید بهشتی

سهرابی, مه سیما. (1401). گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی شیعی در ایران: گسست نهادی یا عقلانیتی؟ (از صفویه تا انقلاب اسلامی). , 13(4), 125-152. doi: 10.29252/piaj.2022.220261.1018
مه سیما سهرابی. "گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی شیعی در ایران: گسست نهادی یا عقلانیتی؟ (از صفویه تا انقلاب اسلامی)". , 13, 4, 1401, 125-152. doi: 10.29252/piaj.2022.220261.1018
سهرابی, مه سیما. (1401). 'گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی شیعی در ایران: گسست نهادی یا عقلانیتی؟ (از صفویه تا انقلاب اسلامی)', , 13(4), pp. 125-152. doi: 10.29252/piaj.2022.220261.1018
سهرابی, مه سیما. گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی شیعی در ایران: گسست نهادی یا عقلانیتی؟ (از صفویه تا انقلاب اسلامی). , 1401; 13(4): 125-152. doi: 10.29252/piaj.2022.220261.1018

گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی شیعی در ایران: گسست نهادی یا عقلانیتی؟ (از صفویه تا انقلاب اسلامی)

رهیافت‌های سیاسی و بین ‌المللی
دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 70، شهریور 1401، صفحه 125-152    اصل مقاله (1.73 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/piaj.2022.220261.1018
نویسنده
مه سیما سهرابی*
دکترای علوم سیاسی از دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی و آموزش وزارت کشور .
چکیده
گفتمان«اسلام سیاسی فقاهتی شیعی»در ایران،در تاریخ فراز و فرودخود تلاش کرده مواجهه باواقعیات متغیر انضمامی دنیای سیاسی-اجتماعی جامعۀ مسلمین را درپرتو خوانشی سیاسی از«نص مقدس»ومفصلبندی ازدال مرکزی«اسلام سیاسی»تنظیم کند.اماموضوع مهم،نحوۀ تعامل درونی و بیرونی اصول ثابت فقه شیعی با امور متغیر انضمامی است که به تبلور و عینیت یابی این گفتمان در اشکال مختلف ودر نتیجه شکل گیری دوره های تاریخی خاص منجر شده است.چگونگی تعاملات رژیم دانشی این گفتمان یعنی«فقه سیاسی شیعه»در بر هم کنشی با رژیم قدرتی و نهادهای متناظر با آن به تداوم،متلاشی سازی یا صورت بندی جدیدی از نهادهای قدرت منجر شده و به این سیاق،تاریخ یک دوره را رقم زده است.نوشتار حاضر به دنبال تبیین این مطلب می باشد که این گفتمان در تاریخ خود،از گسست عقلانیتی و اپیستمیک برخوردار نبوده و آنچه محقق شده،حرکت تدریجی این گفتمان از حاشیه به متن و مبارزه برای کسب قدرت سیاسی به منظور اجرای حدود و احکام الهی بوده است که به تبلور این گفتمان درشکل سازه ای «مشکک» در پرتو«نهادگرایی گفتمانی»منجر شده است.پژوهش حاضر این گفتمان را از زمان صفویه تا وقوع پیروزی انقلاب اسلامی وتلاش برای تحقق دال مرکزی«ولایت مطلقۀ فقیه»بر مبنای رویکرد دیرینه شناسی/تبارشناسی فوکویی و نهادگرایی گفتمانی ویوین اشمیت بررسی کرده است.
کلیدواژه‌ها
گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی؛ فقه سیاسی شیعه؛ تبار شناسی/دیرینه شناسی؛ فوکو؛ نهادگرایی گفتمانی
عنوان مقاله [English]
The Discourse of the Shiaa Political Jurisprudential Islam in Iran: Institutional Rupture or Epistemic Rupture (from Safavid Dynasty up to Islamic Revolution)?
نویسندگان [English]
Mahsima Sohrabi
PhD in political science from Shahid Beheshti University and the Researcher of Center for Strategic Studies and Education of the Ministry of Country
چکیده [English]
The Discourse of the Shiaa Political Jurisprudential Islam in Iran in its miscellaneous history has tried to converge the concrete world of the Muslims to the political study of the sacred text. However, the salient point here traces back to the auto-position of knowledge/power regimes in this discourse, which epitomizes the association between constant principles with the variable concrete affairs. In fact, such interactions demonstrate the influence and penetration of the regime of knowledge in this discourse i.e. Shiaa political jurisprudence and its ensuing implications, in continuation, demolition, or reconfiguration of “Power Institutions” in Iran’s history in each era. Accordingly, the current survey aims to shed light on the “Institutional Rupture” in the history of this discourse, rather than “Epistemic Rupture” to attribute the historical changes of this discourse to encounter of regime of knowledge to the inadequacy of applied political institutions. To do so, this article has adopted the Vivien Schmidt’s discursive institutionalism as its method and genealogy/archeology of Foucault to retrieve the epistemic stability of the Discourse of the Shiaa Political Jurisprudential Islam up to the objectification of its nodal point, i.e. “guardianship of jurisconsult” from Safavid Dynasty up to Islamic Revolution.
کلیدواژه‌ها [English]
The Discourse of the Shiaa Political Jurisprudential Islam, Shiaa political jurisprudence, genealogy/archeology, Foucault, discursive institutionalism
مراجع
  • اسمارت، بری (1385)، میشل فوکو.(ل. جو افشانی, & ح. چاوشیان, مترجم)تهران: کتاب آمه.
  • اشرف نظری، علی (1391)، سوژه، سیاست و قدرت: از ماکیاول تا پس از فوکو.تهران: آشیان.
  • اکبری معلم، علی (1394)، شاخص های اندیشه سیاسی امام خمینی «ره» (در سه قسم فلسفه سیاسی، فقه سیاسی و اخلاق سیاسی). مطالعات انقلاب اسلامی, 12 (42), 63-80.
  • حسینی زاده، سید محمد علی (1391)، ازنهادگرایی تا گفتمان:درآمدی برکاربرد نظریه های نهادگرایی درعلوم سیاسی. علوم سیاسی, 15 (60), 83-109.
  • حسینی زاده، سید محمد علی. و همکاران (1389)، نهادگرایی گفتمانی:روی کردی دیگر.رهیافتهای سیاسی و بین المللی , 169-198.
  • حقیقی، شاهرخ (1379)، گذار از مدرنیته؟ نیچه، فوکو، لیوتار، دریدا.تهران: آگه.
  • دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل (1392)، فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک. (ح. بشیریه, مترجم) تهران: نی.
  • دلوز، ژیل. (1394)، فوکو.(ن. سرخوش, & ا. جهاندیده, مترجم) تهران: نی.
  • ساداتی نژاد، سید مهدی. (1388)، تحول مفهوم مشروعیت در فقه سیاسی شیعه در ایران. اندیشۀ نوین دینی, 5 (17), 139-178.
  • سعید، بابی (1390)، هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام گرایی.(غ. جمشیدیها, & م. عنبری, مترجم)تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • شفیعی، محمود. (1387)،اقتضاها و امتناع های عقل گرایی در فقه سیاسی شیعه. فصلنامه علمی-پژوهشی شیعه شناسی, 6 (23), 7-42.
  • فوکو, میشل (1390)، تئاتر فلسفه. (ن. سرخوش, & ا. جهاندیده, مترجم) تهران: نی.
  • فیرحی، داود (1395)،سیمای عمومی فقه سیاسی.میراحمدی در, درس گفتارهایی در فقه سیاسی (ص. 25-53). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • فیرحی، داوود (1394)، فقه و سیاست در ایران معاصر (جلد اول): فقه سیاسی و فقه مشروطه.تهران: نی.
  • فیرحی، داوود (1387)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام.تهران: نی.
  • قادری، حاتم (1392)، اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران.تهران: سمت .
  • قنبری، حسین (1396)، قدرت معنایی و ساختار: خوانشی از اندیشه های آلتوسر، گرامشی و فوکو.تهران: نگاه معاصر.
  • کچویان، حسین (1384)، تطورات گفتمانهای هویتی ایران: ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد.تهران: نی.
  • کدیور، جمیله. (1378)، تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران.تهران: طرح نو.
  • گرجی، ابوالقاسم (1379)، تاریخ فقه و فقها. تهران:سمت.
  • گلجان، مهدی. و آزاد چوری، مجید (1386)، نظام مند شدن فقه سیاسی شیعه. مسکویه, 7, 165-186
  • مطلبی، مسعود.؛ نادری، محمد مهدی.؛هدایت منش، محسن (1391)، انقلاب اسلامی ایران و بسط فقه سیاسی شیعه. فصلنامه مطالعات سیاسی, 4 (16), 115-148.
  • مطهری، مرتضی (1387)، آزادی معنوی. تهران:صدرا.
  • مطهری، مرتضی (1382)، ده گفتار. تهران:صدرا.
  • مطهری، مرتضی (1380)، شش مقاله.تهران:صدرا.
  • مطهری، مرتضی (1383)، فلسفه تاریخ جلد چهارم. تهران: صدرا.
  • مظاهری، ابوذر (1391)، منطق فراز و فرود فلسفه سیاسی در اسلام و غرب. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی «ره».
  • مهدوی زادگان، داود (1394)، فقه سیاسی در اسلام: رهیافت فقهی در تأسیس دولت اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • میر موسوی، سید علی (1391)، اسلام، سنت، دولت مدرن: نوسازی دولت و تحول در اندیشۀ سیاسی معاصر شیعه. تهران: نی.
  • میراحمدی، منصور (1395)، فقه سیاسی.تهران: سمت.
  • میراحمدی، منصور (1390)،فقه و امر سیاسی. جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی, 2 (1), 117-136.
  • میلز, سارا (1395)، میشل فوکو.(م. نوری, مترجم) تهران: نشرمرکز.
  • نیازمند، سید رضا (1383)، شیعه در تاریخ ایران: شیعه چه می گوید و چه می خواهد؟. تهران:حکایت قلم نوین.
  • Anaı¨s, Seantel. (2013), Genealogy and Critical Discourse Analysis in Conversation: Texts, Discourse, Critique. Critical Discourse Studies, 10 (2), 123–135, DOI: 10.1080/17405904.2012.744321.
  • Carstensen, Martin B. & Schmidt, Vivien A. (2016), Power through, over and in Ideas: Conceptualizing Ideational Power in Discursive Institutionalism. Journal of European Public Policy, 23 (3), 318-337, DOI: 10.1080/13501763.2015.1115534.
  • Dean, Mitchell. (1992), A Genealogy of the Government of Poverty. Economy and Society, 21 (3), 215-251.
  • Donnelly, Michael. (1982), Foucault's Genealogy of the Human Sciences. Economy and Society, 11 (4), 363-380, DOI: 10.1080/03085148200000013.
  • Fitch-Roy, Oscar. et al. (2019), Ideas, Coalitions and Compromise: Reinterpreting EU-ETS lobbying through Discursive Institutionalism. Journal of European Public Policy , 1-20, DOI: 10.1080/13501763.2019.1567573.
  • Karlsen, Mads Peter & Villadsen, Kaspar . (2014), Foucault, Maoism, Genealogy: The Influence of Political Militancy in Michel Foucault's Thought. New Political Science, 1-27, DOI:10.1080/07393148.2014.945251.
  • Larsson, Oscar. (2018), Advancing Post-Structural Institutionalism:Discourses, Subjects, Power Asymmetries, and Institutional Change. Critical Review: A Journal of Politics and Society, 30 (3-4), 325-346, DOI:10.1080/08913811.2018.1567982.
  • Schmidt, Vivien A. (2008), Discursive Institutionalism:The Explanatory Power of Ideas and Discourse. The Annual Review of Political Science, 11, 303-326, DOI: 10.1146/annurev.polisci.11.060606.135342.
  • Schmidt, Vivien A. (2011), Speaking of Change: Why Discourse is Key to the Dynamics of Policy Transformation. Critical Policy Studies, 5 (2), 106-126, DOI: 10.1080/19460171.2011.576520.
  • Wahlström, Ninni & Sundberg,Daniel. (2018), Discursive Institutionalism: Towards a Framework for Analysing the Relation between Policy and Curriculum. Journal of Education Policy, 33 (1), 163-183, DOI: 10.1080/02680939.2017.1344879.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 4,413
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,287