دوره‌های سنایی‌پژوهی افغانستان و تأثیرات آن بر سنایی‌پژوهی ایران و عکس آن | ||
| تاریخ ادبیات | ||
| مقاله 2، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 86، 1401، صفحه 27-44 اصل مقاله (1.3 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/hlit.2023.102935 | ||
| نویسنده | ||
| صدیق‌اللّه کلکانی* | ||
| دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛ دانشیار زبان و ادب فارسی دری، دانشگاه کابل، کابل، افغانستان | ||
| چکیده | ||
| سنایی نه فقط ادیب و شاعری بود که توسط شاعران مورد تمجید و تقلید قرار گرفته باشد، بلکه وی به باور سنایی‌پژوهان عرفان را نظام‌مند درون شعر فارسی برد و ابواب تصوف را که تا آن وقت به نثر بود در قالب نظم تبویب و جاویدانه کرد. در آثار سنایی تمام معارف اسلامی که تا آن وقت رگه‌های آن در آثار ادبا و شعرا متفرق بود جمع آمد. سنایی در تاریخ عرفان و ادب، به سبب تغییر‌هایی که در محتوای شعر فارسی ایجاد کرد، جایگاه ویژه دارد و ضمن احترام به این جایگاه، شناخت وی شناخت گوشه‌ای از دانش و معرفت و فرهنگ و اجتماع اواخر سدۀ پنجم و اوایل قرن ششم است. سنایی توسط دانشمندان ولایت خودش مانند غلام‌جیلانی جلالی در مقدمۀ چهار اثر نایاب سنایی (1332)، غلام سرور همایون در کتاب حکیم سنایی و جهان‌بینی او و علی‌اصغر بشیر در رسالۀ سیری ملک سنایی شصت سال قبل از امروز تمجید و معرفی شده است که در آن زمان این آثار نوشته‌شده در مورد احوال و آثار سنایی مورد توجه پژوهندگان دنیا به‌ویژه ایران قرار داشت. اما در اثر جنگ‌ها و تجاوز شوروی و کودتا در افغانستان دیگر آن تحقیقات پیگیری نشد و رابطۀ دانشمندان بیرونی با سنایی‌پژوهان افغانستان و آثارشان کم شد و به صفر رسید و در مقابل، سنایی‌پژوهان افغانستان تحت تأثیر سنایی‌پژوهان بیرونی به‌ویژه ایران قرار گرفتند. محور بحث این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل سه دورۀ تاریخی سنایی‌پژوهی در افغانستان و چگونگی تأثیرات سنایی‌پژوهان افغانستان بر تحقیقات سنایی‌شناسی ایران و عکس آن و عوامل این تأثیرات است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سنایی؛ سنایی‌پژوهی؛ افغانستان؛ تاریخ ادبیات | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Historical Periods of Afghanistan Sanai Studies and its Effects on Iran’s Sanai Studies and Vice Versa | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Siddiqullah Kalakani | ||
| PhD. Candidate of Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran; Associate Professor of Persian Language and Literature, Kabul University, Kabul, Afghanistan | ||
| چکیده [English] | ||
| Not only was Sanai a literary man and a poet who was praised and imitated by other poets, he was also - as researchers studying his works believe - the one who systematically blended mysticism into poetry and made the chapters of Sufism - up until then articulated in prose - eternal by exposing them in poetry. He gathered all Islamic teachings - which were scattered in other writers’ works until his time - in his works. Sanai has a special place in the history and chronology of literature and mysticism because of his contributions to changing the context and contents of Persian poetry; therefore, acknowledging his place and studying his works and life are a step in understanding the knowledge, wisdom, culture and society of his age i.e. the late 5th century and early 6th century. Sanai was praised and introduced by scholars of his homeland 60 years ago, a time in which the works concerning Sanai and his life were widely recognized by researchers from all over the world, particularly Iran. Later, due to wars, coup d’état, and Soviet invasion in Afghanistan, these studies came to a halt; as a result, the Afghan researchers were influenced by their non-Afghan (especially Iranian) peers. Analyzing the three historical periods of researching Sanai in Afghanistan and the influence of afghan researchers on Iranian ones and vice versa, and the reasons of these influences, by using descriptive analytical method and deploying library means, are the pivot and central concerns of this article. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Sanai, Sanai studies, Afghanistan, history of literature | ||
| مراجع | ||
|
- بشیرافراسیاب‌پور، علی‌اکبر (1388) شرح جامع حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه، تهران: عرفان
- بیشیر هروی، علی‌اصغر (1356) سیری در ملک سنایی، کابل: چاپ بیهقی، وزارت اطلاعات و فرهنگ.
- پنجشیری، غلام‌صفدر (1356) تأثیر قرآن مجید در دیوان سنایی، کابل: دانشگاه کابل.
- جلالی پندری، یداللّه (1386) غزل‌های حکیم سنایی غزنوی، تهران: علمی و فرهنگی.
- حبیبی، عبدالحی (1356) «تحقیق بر تاریخ وفات سنایی»، مجلۀ یغما، س 30، ش 10و 11، ص 620-626و 670-678.
- خلیلی، خلیل‌الله (1315) احوال و آثار سنایی، کابل: اتشارات بیهقی.
- خلیلی، خلیل‌الله (1338) دربارۀ یک نسخۀ قدیمی کلیات حکیم سنایی، کابل:نشر و چاپ ریاست تالیف و ترجمه وزارت معارف.
- دری، زهرا (1388) دری به باغ حقیقت (گزیدۀ حدیقةالحقیقة)، کرج:انتشارات سرافراز.
- روستایار، سیدعلی‌شاه (1387) جهان بی‌انتها (اندیشه‌های عرفانی سنایی غزنوی)، کابل: چاپخانۀ احمدی، انتشارات بیهقی.
- روستایار، سیدعلی‌شاه (1392) حدیقه و مثنوی (نگرشی مقایسوی بر حدیقه و مثنوی)، کابل: چاپخانۀ احمدی، انتشارات بیهقی.
- رهبین، محمدافسر (1398) دگرگونی غزل در اندیشگاه سنایی، کابل: بی‌نا
- زرقانی، سیدمهدی (1396) «درس‌گفتارهایی دربارۀ سنایی (سنایی نمایندۀ دورۀ گذار)». پایگاه اطلاع‌رسانی شهر کتاب، http://www.bookcity.org
- سالمیان، غلام‌رضا (1386) کتاب‌شناسی توصیفی سنایی غزنوی، تهران: نشر دانشگاهی.
- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود (1393) دیوان سنایی، به تصحیح و مقدمۀ محمدرضا برزگر خالقی ، تهران: انتشارات زوار.
- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود (1388) دیوان سنایی، به تصحیح و مقدمۀ مدرس رضوی، تهران: چاپخانۀ احمدی، انتشارات سنایی.
- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود (1382) حدیقةالحقیقة الشریعةالطریقه (فخری‌نامه)، به تصحیح مریم حسینی، تهران: نشر مرکزدانشگاهی.
- شفیعی کدکنی (1397) تازیانه‌های سلوک، چاپ هیجدهم، تهران: نشر آگه.
- عابد، عبدالجبار (1396) آرا و اندیشۀ حکیم سنایی، کابل: چاپخانۀ شمشاد، اکادمی علوم افغانستان.
- عشرتی غزنوی، عبدالاحد (۱۳۹۶) شرح حدیقةالحقیقه و شریعةالطریقة، ج 1، کابل: چاپ رستم، کمیتۀ علمی و فرهنگی شورای اجتماعی غزنه.
- عشرتی غزنوی، عبدالاحد (1398) شرح حدیقةالحقیقه و شریعةالطریقة، ج 3، کابل: چاپ رستم، کمیتۀ علمی و فرهنگی شورای اجتماعی غزنه.
- مایل هروی، غلام رضا (1360) «ذیل سیرالعباد سنایی»، مجلۀ خراسان، س 1، ش 4، ص 35تا52.
- همایون، غلام‌سرور (1389) حکیم سنایی و جهان‌بینی او، کابل: مطبعۀ آزادی، انتشارات بیهقی.
- همایون، غلام‌سرور (1361) «نامه به مدیر مجله (نامه سنایی یا جامی)»، مجلۀ خراسان، س 2، ش 4، ص 113-111.
- همایون، غلام‌سرور (1372) «سال در گذشت سنایی»، قندپارسی، ش 6، ص 77 تا 87.
- همایون، غلام‌سرور (1392) «مثنوی طریق‌التحقیق از کیست؟»، مجموعه مقالات نهصدمین سالروز میلاد سنایی، مهتمم عبدالحمید نبی‌زاده، کابل: انتشارات بیهقی، ص 116 تا130.
- همایون، غلام‌سرور (1383) «مثنوی طریق‌التحقیق از کیست؟»، نامۀ فرهنگستان، ش 4، پیاپی (24)، ص 98 تا 108.
- یوسفی، محمدرضا و محسن محمدی (1398) شرح حدیقۀ سنایی (لطایف‌الحدایق عبداللطیف عباسی)، قم: انتشارات دانشگاه قم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 12,281 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 5,174 |
||