پژوهشی در یک فرهنگ عربی به فارسی: انیس المعاشرین | ||
| تاریخ ادبیات | ||
| مقاله 3، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 86، 1401، صفحه 45-62 اصل مقاله (1.23 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/hlit.2023.102936 | ||
| نویسندگان | ||
| احمد بهنامی* ؛ حسینعلی رحیمی | ||
| استادیار گروه فرهنگ‌نویسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| تحقیق در فرهنگ‌های عربی به فارسی به‌دلیل اشتمال این فرهنگ‌ها بر لغاتِ کهن فارسی، و راهگشا بودنِ این فرهنگ‌ها در دستیابی به معانیِ اصلیِ واژه‌های متروکِ فارسی، بایسته است. فرهنگ عربی به فارسیِ انیس المعاشرین، از مؤلفی ناشناس، از فرهنگ‌های بسیار گمنام و مهجور و ارزشمند است که در اواخر عصر ایلخانان تألیف شده است. این فرهنگ، فرهنگی موضوعی است که به چهار قسم تقسیم شده است و مجموعاً در 38 موضوع مختلف، در آن لغاتی گرد آمده است. از این فرهنگِ کهن، نسخه‌ای به تاریخ 704 ه.ق. برجا مانده است و تألیف آن شاید اندکی پیش از این تاریخ بوده باشد. این کتاب که تاکنون تصحیح و چاپ نشده است، به دلیلِ کهن بودنِ نسبی، شایستۀ تحقیقات بیشتر و انتشار است. در مقالۀ حاضر ضمن بررسی و تحلیلِ ساختار این فرهنگ، و بحث دربارۀ شیوۀ فرهنگ‌نویسیِ مؤلفِ آن، و نیز شناسایی برخی از منابعِ مورداستفادۀ مؤلفِ آن، به ویژگی‌های ارزشمندِ آن نظیرِ لغاتِ نادر و تعریف‌های ویژه پرداخته شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فرهنگ‌نویسی؛ انیس المعاشرین؛ نثر فارسی در سدۀ هفتم؛ فرهنگ‌های عربی به فارسی؛ فارسی فرارودی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Investigation into an Arabic-to-Persian Dictionary: Anis Almo’asherin | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahmad Behnami؛ Hosseynali Rahimi | ||
| Assistant professor, Department of Lexicography, Academy of Persian Language and Literature, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The fact that Arabic-to-Persian dictionaries contain ancient Persian words and, therefore, can pave the way for accessing the original meaning of these obsolete words makes it incumbent upon us to study them. One of the most valuable of all these dictionaries is Anis Almo’asherin, written by an anonymous author during the late Ilkhanate era, which has fallen into obscurity and remains unknown. Anis Almo’asherin is a thematic dictionary organized into 38 different subjects under four major parts. The oldest available version dates back to 704 AH, and it is assumed that the book was written shortly before this time. This manuscript, which has not been edited nor printed to this day, deserves further research and publishing owing to its relative archaism. This article, looking into the structure of the manuscript in question and analyzing its compilation in the first place, examines the methodology of lexicography used by the author, identifies some of the resources employed in his work, and eventually focuses on the book’s remarkable features, including a list of very uncommon words along with their definitions. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Lexicography, Anis Almo’asherin, Persian prose in the 7th century, Arabic to Persian dictionaries | ||
| مراجع | ||
|
- ادیب نطنزی، ابوعبداللّه (1380) دستوراللغة المسمّی بالخلاص، تصحیح رضا هادی‌زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- انیس المعاشرین، نسخۀ عکسی ش 2/4016، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
- ایمانی، بهروز (1390) شرح اخبار و ابیات و امثال عربی کلیله و دمنه، تهران: سخن.
- ایمانی، بهروز (1394) «اقرارنامه‌ای از سده هفتم»، نقد کتاب فقه و حقوق، س 1، ش 1، ص 183تا 186.
- بهاء ولد (1333) معارف، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات ادارۀ کل انطباعات وزارت فرهنگ.
- پیکره گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به‌سرپرستی علی‌اشرف صادقی (به نشانی اینترنتی: https://dadegan.apll.ir/).
- تاج الاسامی (تهذیب الأسماء) (1367) به‌کوشش علی‌اوسط ابراهیمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- تفلیسی، ابوالفضل حبیش بن ابراهیم بن محمّد (1350) قانون ادب، به‌اهتمام محمّدطاهر، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- جنابذی، محمد مؤمن (1393) خلاصةاللغات، تصحیح حسین مهتدی، قم: مجمع ذخایر اسلامی.
- دانش‌پژوه، محمدتقی (1363) فهرست میکروفیلم‌های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
- دهار، قاضی خان بدر محمّد (1350) دستورالاخوان، تصحیح سعید نجفی اسداللّهی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
- دیباج الاسما (1397) تصحیح اصغر اسکندری، تهران: انتشارات کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- رواقی، علی (1394) گونه‌شناسی متن‌های فارسی: گونۀ فارسی فرارودی (ماوراءالنهری) با نگاهی به کتاب ارشاد، تهران: میراث مکتوب.
- رواقی، علی و شکیبا صیّاد (1383) زبان فارسی فرارودی [تاجیکی]، تهران: هرمس.
- زنجی، محمود بن عمر (1364) مهذب الاسماء فی مرتب الحروف و الاشیاء، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- زوزنی، ابوعبداللّه حسین بن احمد (1374) کتاب المصادر، تصحیح تقی بینش، تهران: نشر البرز.
- صادقی، علی‌اشرف (1391) «اضافه شدن پسوند I مصدری به اسامی معنی»، دستور (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان)، ش 8، ص 2 تا 9.
- صادقی، علی‌اشرف (1400) فرهنگ‌های فارسی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار.
- فراهی، ابونصر (1372) نصاب الصبیان، تصحیح حسن انوری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- کردی نیشابوری، ادیب یعقوب (1355) کتاب البلغة، به‌تصحیح مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- کرمینی، علی بن محمّد بن سعید (1385) تکملة الاصناف، به‌کوشش علی رواقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- مصادراللّغه (1377) به تصحیح عزیزاللّه جوینی، تهران: دانشگاه تهران.
- مقری بیهقی، احمد بن علی (1366) تاج المصادر، تصحیح هادی عالم‌زاده، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقاتِ فرهنگی.
- میدانی، ابوسعد (1382) الاسمی فی الاسماء، تصحیح جعفرعلی امیری نجف‌آبادی، تهران: اسوه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 12,382 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 5,044 |
||