تحلیل نظر سنایی دربارۀ رابطۀ عقل و شرع با تکیه بر حدیقه و قصاید | ||
| آینه معرفت | ||
| دوره 22، شماره 3 - شماره پیاپی 72، بهمن 1401، صفحه 119-114 اصل مقاله (590.73 K) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.52547/jipt.2023.228356.1309 | ||
| نویسندگان | ||
| سید علی هاشمیان بجنورد* 1؛ احمد خاتمی2 | ||
| 1دانش آموخته گروه ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی (نویسندة مسئول) | ||
| 2عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی | ||
| چکیده | ||
| یکی از دغدغه‌‌های اصلی سنایی، وجوه تقابل و اشتراک میان عقل و شریعت است. اظهار نظرهای متنوع و گوناگون سنایی دربارة عقل و شرع سبب شده است هم چنان که عده‌‌ای لقب حکیم بر وی نهاده‌‌اند، عده‌‌ای نیز او را شاعری متشرع به شمار آورند و حتی گاهی او را در زمرۀ خردستیزان بدانند. به نظر میرسد دلیل اصلی این برداشت‌های متفاوت از دیدگاه سنایی نسبت به موضوع مذکور، توجه او به مراتب گوناگون عقل و شرع بوده است. پرسش اصلی این است که سنایی بیشتر چه معنایی از عقل و شرع را مدنظر داشته و تحت چه شرایطی عقل را بر شریعت یا شریعت را بر عقل ترجیح داده است. در این مقاله سعی خواهیم کرد با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌‌ای، تناقض‌‌های ظاهری کلام وی را در این موضوع توجیه نماییم. به نظر میرسد سنایی نه تنها خردورزی و دین‌‌داری را در تعارض نمی‌‌دیده است و این دو را مکمل هم می‌‌دانسته است، بلکه معتقد به اتحاد عقل و شرع در مرتبه‌‌ای فراتر از صوت و حرف بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ادبیات فارسی؛ حدیقۀ سنایی؛ حکمت؛ شرع؛ تصوف و عرفان؛ فلسفه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analysis of Sanai's Views on the Relationship between Reason and Religion based on Hadiqa and Elegiac Poems | ||
| نویسندگان [English] | ||
| seyyed ali hashemian bojnord1؛ Ahmad Khatami2 | ||
| 1A graduate of the Persian Literature Department of Shahid Beheshti University (author in charge) | ||
| 2Faculty member of Persian literature department of Shahid Beheshti University | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the most important concerns of Sanai is confrontation between reason and religion and their commonalties. Sana'i's varied opinions on reason and Sharia have led some to consider him a theologist, and some have called him a religiously devoted poet. In some cases, he has even been considered anti-rationalist. Seemingly, the main reason for these varied reactions to Sana'i’s views on these issues is his consideration of the various aspects of reason and religion. The main question is what reason and sharia meant to Sana'i and under what conditions he preferred reason to sharia and sharia to reason. In this article, adopting a library type of research, we try to explain the contradictions in his statements on this topic. The conclusion is that Sana'i did not see any conflict between rationality and religiosity. He rather considered the two to be complementary at a level that transcend linguistic expression. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Persian literature, Sanai’s Hadiqat al Haqiqa, Wisdom, Sharia, Sufism and mysticism, Philosophy | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیمی دینانی،غلامحسین، دفتر عقل و آیت عشق، ج2، تهران، طرح نو، 1381.
ابن‌تیمیه، درء تعارض العقل و النقل، به تحقیق محمد رشاد سالم، جمهوریه العربیه المتحده، دارالکتب،1971.
ابنسینا، رسالة فی سر القدر،جزء مجموعه رسائل، قم، انتشارات بیدار، 1362.
ابنسینا، النفس من کتاب الشفا، تدوین حسنزاده آملی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1375.
استرآبادی، محمد امین، الفوائد المدنیه و الشواهد المکّیّه، تألیف نورالدین الموسوی العاملی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی،1429
افراسیابپور،علیاکبر ، شرح جامع حدیقـة الحقیقـة و شریعـة الطریقـة سنایی، تهران، عرفان، 1388.
بیرونی، ابوریحان، فهرست کتابهای رازی، به اهتمام مهدی محقق، انتشارات دانشگاه تهران، 1366.
پارسانسب، محمد« از عقل ناصرخسرو تا عقل سنایی»، نثرپژوهی ادب پارسی، شماره 26، زمستان1388.
پورجوادی، نصرالله، درآمدی به فلسفۀ افلوطین، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1378.
دبروین، یوهانس، حکیم اقلیم عشق،ترجمۀ مهیار علویمقدم و محمد جواد مهدوی،مشهد،آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1378.
زرقانی، سید مهدی، افقهای شعر و اندیشۀ سنایی غزنوی، تهران، نشر روزگار، 1378.
زرین کوب، عبدالحسین، جستجو در تصوف ایران، تهران، امیرکبیر، 1357.
سعیدی، حسن، «بررسی نقش عقل در شناخت خداوند در اندیشۀ سنایی»،آینه معرفت، دورة 16، شماره46، فروردین1395.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بنآدم، حدیقـة الحقیقـة و شریعـة الطریقـة، به تصحیح مدرس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1394
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بنآدم، دیوان اشعار، به اهتمام مدرس رضوی، تهران، ابنسینا،1341.
سید مرتضی، الذخیره فی علم الکلام، قم، نشر اسلامی،1411ق.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، تازیانههای سلوک، تهران، نشر آگاه، 1392.
شیخ مفید، اوائل المقالات، به تحقیق ابراهیم انصاری، قم، المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید، 1413ق.
غزالی، ابوحامد، میزان العمل، با تحقیق و مقدمه سلیمان دنیا، مصر، دارالمعارف، 1964.
غزالی، ابوحامد، المستصفی من علم الاصول، ج1، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، 1414ق.
غزالی، ابوحامد، ترجمه و متن مشکات الانوار، ترجمۀ سید ناصر طباطبایی، تهران، مولی،1393.
غزالی، ابوحامد، اربعین، ترجمۀ برهان الدین حمدی، تهران، نشراطلاعات، 1368.
غزالی، ابوحامد، معارج القدس فی مدارج معرفه النفس، بیروت، دارالآفاق الجدیده، 1975.
فارابی، السیاسـة المدنیـة، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، سروش، 1396.
فخری، ماجد، سیر فلسفه در جهان اسلام،ترجمۀ فارسی زیر نظر نصرالله پورجوادی،تهران،مرکز نشر دانشگاهی،1372.
قاضی عبدالجبار، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله،تحقیق فؤاد سید،الدار التونسیه للنشر،1406ق.
کربن، هنری، تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ اسدالله مبشری، تهران، امیرکبیر، 1352.
محقق، مهدی، فیلسوف ری، تهران، دانشگاه مکگیل کانادا و مؤسسه مطالعات اسلامی، 1352.
محمودی، مریم، «جایگاه عقل در تفکر عرفانی سنایی»، نشریۀ عرفان اسلامی، دوره7، شماره28، تابستان1390.
مدرس رضوی، محمدتقی، مقدمه بر: حدیقه الحقیقه، سنایی غزنوی، به تصحیح مدرس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1394.
مدکور، ابراهیم، فی الفلسفه الاسلامیه،ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران، امیرکبیر،1360.
مولوی، جلالالدین محمد بلخی، مثنوی معنوی، بر اساس نسخۀ نیکلسون، تصحیح نظامالدین نوری، تهران،کتاب آبان، 1386.
نصر، سیدحسین، سه حکیم مسلمان، ترجمۀ احمد آرام، تهران، امیرکبیر،1392 .
نجم رازی، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،1372.
یثربی، یحیی، عرفان نظری، تهران، بوستان کتاب، 1395 . | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,999 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,320 |
||