نقش مقولات در فلسفه ملاصدرا | ||
| آینه معرفت | ||
| دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 73، 1401، صفحه 25-46 اصل مقاله (312.26 K) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/jipt.2023.103415 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا کریمی* 1؛ مجید ضیایی قهنویه2 | ||
| 1دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ایلام (نویسندة مسئول) | ||
| 2عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ایلام | ||
| چکیده | ||
| مقولات ابزار ذهن ما برای شناخت حقایق اطراف است. بشر اشیای خارجی یا مفاهیم ناظر به آن‌ها را ذیل یکی از مقولات قرار داده است و فهم می‌کند. اما میزان صدق مقولات بر تمام واقعیات خارجی و تمام حقایق هستی هنوز به درستی مشخص نیست. آنچه در آرای برخی فلاسفة مشاء دیده می‌شود‌این است که مقولات و پیرو آن انواعی که ذیل آنها‌ایجاد می‌شود نقش تعیین کننده در تعین نوعی موجودات دارند و صرفاً ابزار طبقه بندی موجودات در ذهن انسان نیستند. در‌این میان ملاصدرا دیدگاه متفاوتی از مقولات را در آراء خود نشان می‌دهد و آن‌ها را محدود به حوزة اعتباری ماهیات می‌داند. بدیهی است زمانی که اصالت را از آن وجود و نه ماهیات بدانیم تمام اعتبارات و قوانین حاکم بر ماهیت نیز غیر واقعی و اعتباری خواهند شد. بنابرین ما در فلسفة ملاصدرا مجبور به تابعیت از مقوله و ملزم به مقوله بندی نیستیم و می‌توانیم ادعا کنیم که در فلسفة ملاصدرا اهمیت و محوریت مقولات به عنوان امر محوری در تعین نوعی موجودات از بین می‌رود و یک موجود می‌تواند از نوعی به نوع دیگر و از مقوله‌ای به مقولة دیگر تغییر ماهیت بدهد بدون‌اینکه امر محالی لازم بیاید. در‌این مقاله، ابتدا به نحو اجمالی به ذکر نمونه‌ها و مواردی اشاره خواهیم کرد که نشان دهندة استثناهایی در مورد شمول و جامعیت مقولات در لابلای آراء فلاسفه گوناگون است. خارج بودن نمونه‌هایی از حقایق از حیطة مقولات و مناقشه بر سر عدد کلی مقولات نمونه‌هایی از‌این دست است. پس از آن سعی شده، نکتة پیش‌گفته به همراه مثال‌هایی از آثار ملاصدرا بیان شود. در نهایت به بررسی مقولات و جایگاه آن در نظام اصالت وجودی پرداخته خواهد شد. بدیهی است که بررسی چنین مسائلی نیازمند تحلیل، استخراج و استنباط از آراء فیلسوف است و در‌این مقال نیز مقصد و منظور پژوهشگران لزوماً جویا شدن شواهد صریح متنی دال بر‌این موضوع نیست. لیکن استفاده از متن در جهت توضیح مقصود امری اجتناب ناپذیر است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مقولات عشر؛ ماهیت؛ ملاصدرا؛ اصالت وجود | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Role of Categories in Mulla Sadra's Philosophy | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zahra karimi1؛ majid ziaei2 | ||
| 1PhD in Philosophy and Islamic Theology, Ilam University (corresponding author) | ||
| 2Member of the Faculty of Islamic Philosophy and Theology, Ilam University | ||
| چکیده [English] | ||
| Categories are tools of our mind through which we know the facts around us. Man puts outer objects or the concepts that govern them under one of the categories to understand them. But the extent to which the categories truly reflect all external facts and all the facts of existence is not yet clear. From the point of view of some Islamic philosophers, it can be inferred that categories and types that are created below them play a decisive role in determining the type of creatures, that is, they are not merely tools for classifying beings in the human mind. Mulla Sadra depicts a different view of categories. He considers them to be limited to the mentally-posited quiddity. It is clear that when we consider existence to be original and not essence, all considerations and laws governing essence will also become unrealistic and subjective. In Mulla Sadra's philosophy, we do not have to conform to the categories and we are not bound to categorization. We can claim that, in Mulla Sadra's philosophy, the importance and centrality of categories in determining the type of beings is lost, and a being can change its nature from one type to another and from one category to another without the impossibility of being necessary. In this article, we will first briefly provide examples to show exceptions to the inclusion and comprehensiveness of categories from the perspective of various philosophers. Examples of facts not covered by categories and disputes over the total number of categories are cases in point. We try to illustrate the aforementioned point with examples from Mulla Sadra's works. We then examine the categories and their place in the fundamental reality of existence. It is obvious that the examination of such issues requires analysis, and inference from the opinions of philosophers. Our goal in this article is not necessarily to seek textual evidence, but to use the text to explain the underlying purpose. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| the ten categories, essence, Mulla Sadra, originality of existence | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، الشفاء (المنطق)، قم، مکتبه آیـة الله المرعشی، 1391.
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، الهیات دانشنامه علائی، نشر دانشگاه بوعلی سینا، 1382.
استیس، و.ت ، فلسفة هگل، ترجمة حمید عنایت، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1357.
بریه، ایمیل، تاریخ فلسفه، ترجمة علی مراد داودی، ج1، تهران، مرکز نشردانشگاهی، 1374.
تهانوی، محمدابن‌علی، موسوعـة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، ج1، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون، 1996. جوادی آملی، عبدلله، فلسفة صدرا، ج 1، قم، نشراسراء، 1387.
جوادی آملی، عبدلله، فلسفة صدرا، ج2، قم، نشراسراء، 1387.
خمینی، سید روحالله، تقریرات فلسفة امام خمینی، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام(ره)، 1381. خوانساری، محمد، «مقولات ارسطویی»، خردنامة صدرا، شمارة31، ص 18-5، 1382.
ذبیحی، محمد، فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن سینا، تهران، سمت،1392.
شیخ اشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 4، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372.
سهروردی، شیخ شهاب الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج۲، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳. طباطبایی، محمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج4، تهران، صدرا، 1390.
عبادیان، محمود، مقدمه‌های هگل بر پدیدارشناسی روح و زیبایی شناسی، تهران، نشر علم، 1387. فاضل تونی، محمد حسین، مجموعه رسائل عرفانی و فلسفی، قم، مطبوعات دینی، 1386.
کاپلستن، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، ج 1، ترجمة سیدجلال الدین مجتبوی، ج1، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1388. کوهن، تامس س، ساختار انقلابهای علمی، ترجمة احمدآرام، تهران، سروش، 1369.
مجتهدی، کریم، منطق از نظرگاه هگل، تهران، پژوهش‌های علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1377. محقق، مهدی، ایزوتسو، توشی هیکو، منطق و مباحث الفاظ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1370. مصباح، محمدتقی، شرح الهیات شفا، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1386.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 9، تهران، صدرا، 1367.
ملاصدرا، ترجمة مبدا و معاد، ترجمة محمد ذبیحی، قم، دانشگاه تهران، 1380.
ملاصدرا، الشواهد الربوبیـة فی المناهج السلوکیـة، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1391.
ملاصدرا، الحمکـة المتعالیـة فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، ج1، نجف، طلیعه النور، 1425ق.
ملاصدرا، الحمکـة المتعالیـة فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، ج2، دار احیاء التراث العربی، 1981.
نصیرالدین طوسی، اساس الاقتباس، تهران، دانشگاه تهران، 1395.
ویتگنشتاین، لودویگ، پژوهش‌های فلسفی، ترجمة فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز، 1380.
یزدان پناه، یدالله، حکمت اشراق، ج2، تهران، سمت، 1389.
Georg Hegel H. Science of logic, translated by A.V. miller, electronic book. 1991. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4,396 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,563 |
||