بررسی تاثیر بلندمدت عوامل اقلیمی بر زراعت زیره سبز در استان خراسان رضوی با گذری بر اهمیت جغرافیای تاریخی این گیاه | ||
| فصلنامه علوم محیطی | ||
| مقاله 4، دوره 23، شماره 1، 1404 اصل مقاله (1.17 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/envs.2024.1374 | ||
| نویسندگان | ||
| الهام عزیزی* 1؛ شهین فارابی2 | ||
| 1گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، مشهد، ایران | ||
| 2گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| سابقه و هدف: زیره سبز با نام علمی (Cuminum cyminum L.) کاربرد وسیعی در صنایع غذایی و دارویی اهمیت بسزایی دارد. اقلیم از مهمترین عوامل توزیع جغرافیایی گونه های گیاهی محسوب میشود و تولید محصولات کشاورزی وابسته به شرایط اقلیمی است. این مطالعه باهدف بررسی روند سطح زیر کشت، تولید و عملکرد زیره سبز در شهرهای مختلف استان خراسان رضوی و اثر پارامترهای اقلیمی بر آن در طی سال های 1399-1374 بود. مواد و روشها: به منظور بررسی روند سطح زیر کشت، تولید و عملکرد گیاه دارویی زیره سبز و همچنین اثر پارامترهای اقلیمی نظیر ارتفاع از سطح دریا، میانگین درجه حرارت و میانگین بارش بر کشت و تولید این گیاه در شهرهای مختلف استان خراسان رضوی، مطالعهای در بازه سالهای 1374 تا 1399 با استفاده از دادههای دریافتی از سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی صورت گرفت. رابطه رگرسیونی سطح زیر کشت، تولید و عملکرد زیره سبز هر شهر با پارامترهای اقلیمی ترسیم گردید. همچنین درصد تشابه شهرهای استان خراسان رضوی از نظر کلیه عوامل مورد بررسی در سطح تشابه 75 درصد بررسی گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که در بین شهرهای استان، سبزوار دارای بیشترین درصد سطح زیر کشت آبی، درصد تولید آبی و نسبت عملکرد آبی و دیم به میانگین استان بود. بیشترین درصد کل سطح زیرکشت و تولید دیم زیره سبز نیز به تایباد اختصاص یافت. همچنین کمترین درصد سطح زیر کشت و تولید آبی این محصول در درگز مشاهده شد. پارامترهای اقلیمی بر سطح زیر کشت، تولید و عملکرد زیره سبز موثر بود بطوریکه با افزایش آن ها، صفات مورد بررسی زیره سبز، روند افزایشی نشان داد. در خوشهبندی شهرهای مختلف استان خراسان رضوی از نظر سطح زیر کشت، تولید و عملکرد زیره سبز ، شهرهای استان در هفت خوشه قرار گرفتند. خوشه اول شامل شهرهای باخرز، زاوه، فریمان، بجستان، جغتای، رشتخوار، جوین، چناران، درگز، طرقبه - شاندیز، سرخس، قوچان و کلات بود. شهرهای تربت حیدریه، خواف، خلیل آباد، فیروزه، صالح آباد، و مشهد در خوشه دوم، شهرهای بردسکن و تربت جام در خوشه سوم، شهرهای خوشاب و نیشابور در خوشه چهارم و گناباد و مه ولات در خوشه پنجم جای گرفتند. تایباد و سبزوار نیز در شاخههای مجزا قرار گرفتند. نتیجه گیری: طبق نتایج حاصل از تحقیق، سطح زیر کشت، تولید و عملکرد گیاه دارویی زیره سبز تحت تاثیر پارامترهای اقلیمی و در بازه زمانی مورد بررسی در شهرهای مختلف استان خراسان رضوی متفاوت بود ولی به طور کلی سطح زیر کشت و تولید این محصول در سبزوار بر دیگر مناطق استان برتری داشت. همچنین با افزایش ارتفاع از سطح دریا، بارندگی و درجه حرارت، سطح زیر کشت و تولید آبی این محصول، روند افزایشی نشان داد. باید توجه داشت که در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران، جایگزین کردن گیاهان مقاوم به خشکی با نیاز آبی کم میتواند در استفاده کاراتر از منابع آبی موجود موثر باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارتفاع از سطح دریا؛ بارندگی؛ درجه حرارت؛ سطح زیر کشت؛ عملکرد | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigating the Long-term Effect of Climatic Factors on the Cultivation of Cumin in Razavi Khorasan Province with a Brief Look at the Importance of the Historical Geography of This Plant | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Elham Azizi1؛ Shahin Farabi2 | ||
| 1Department of Agricultural Sciences, Payame Noor University, Mashhad, Iran | ||
| 2Department of History, Payame Noor University, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction: Cumin, with its scientific name (Cuminum cyminum L.), has a wide use in the food and pharmaceutical industries. Climate is one of the most important factors in the geographical distribution of plant species and the production of agricultural products depends on climatic conditions. This study aimed to investigate the trend of cultivated area, production and yield of cumin in different cities of Razavi Khorasan province and the effect of climatic parameters on it during 1995-2020. Material and Methods: In order to investigate the trend of cultivated area, production and yield of cumin medicinal plant and also the effect of climatic parameters such as altitude above sea level, average temperature and average precipitation on the cultivation and production of this plant in different cities of Razavi Khorasan province, a study was conducted between 1995 and 2020 using the data received from Razavi Khorasan Agricultural Jihad Organization. The regression relationship of cultivated area, cumin production and yield of each city with climatic parameters was drawn. Also, the similarity percentage of the cities of Razavi Khorasan province in terms of yield, production and cultivated area factors was investigated at the similarity level of 75%. Results and Discussion: The results showed that among the cities of the province, Sabzevar had the highest percentage of irrigated area, percentage of irrigated production and ratio of irrigated and rainfed yields to the average of the province. The highest percentage of the total cultivated area and rainfed production of cumin was also allocated to Taibad. Also, the lowest percentage of cultivated area and irrigated production of this product was observed in Dargez. According to the results of the research, the production of this product in irrigated and rainfed condition during different years in cities of the province was different, which may be one of the reasons for that, the existence of weather fluctuations and the effect of climatic parameters on production. Among the cities of the province, Sabzevar and Taibad had the highest average production of irrigated and rainfed cumin during 1995 to 2020, respectively. Climatic parameters were effective on the cultivated area, production and yield of cumin, so that with the increase of climatic parameters, the investigated traits of cumin showed an increasing trend. In the clustering of different cities of Khorasan Razavi province, in terms of cultivated area, production and yield of cumin, the cities of the province were placed in 7 clusters. The first cluster included the cities of Bakhrez, Zaveh, Fariman, Bajestan, Joghataie, Roshtkhar, Jovein, Chenaran, Darghz, Torgabeh-Shandiz, Sarkhs, Qochan and Kalat. The cities of Torbat Heydarieh, Khaf, Khalilabad, Firuzeh, Saleh Abad, and Mashhad were placed in the second cluster, the cities of Bardaskan and Torbat Jam in the third cluster, the cities of Khoshab and Neyshabour in the fourth cluster, and Gonabad and Mahvalat in the fifth cluster. Taibad and Sabzevar were also placed in separate branches. Conclusion: According to the results of the research, the cultivated area, production and yield of cumin medicinal plant were different under the influence of climatic parameters and in the investigated time period in different cities of Razavi Khorasan province, but in general, the cultivated area and production of this plant in Sabzevar was more than another regions of this province. Also, with the increase in altitude above sea level, rainfall and temperature, the cultivated area and water production of this product showed an increasing trend. It should be noted that with the arid and semi-arid climate, replacing drought-resistant plants with low water requirements can be effective in more efficient use of water resources. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Altitude above sea level, Cultivated area, Precipitation, Temperature, Yield | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 962 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,081 |
||