1استادیار گروه روابط بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2دانشجوی دکتری روابط بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و اهداف: امروزه از میان 196 کشوری که در جهان وجود دارد 134 کشور به شکل فعال به حوزه فناوری و خدمات فضا پایه ورود کرده‌اند و سالانه 117 میلیارد دلار منابع مالی از سوی دولت‌ها صرف توسعه فناوری فضایی می‌شود اما بیشتر کشورهای جهان در حالی برای توسعه یک برنامه فضایی ملی سرمایه گذاری می‌کنند که با مشکلات متعدد اقتصادی نظیر فقر گسترده، تورم و بیکاری مواجه هستند لذا هدف در این پژوهش بررسی چرایی سرمایه گذاری کشورهای دنیا از توسعه یافته تا در حال توسعه با وجود تنگناها و محدودیت‌های اقتصادی برای توسعه یک برنامه فضایی ملی است.
روش‌ها: در این مقاله اقتصاد سیاسی فناوری فضایی، به شیوه استتناج بهترین تبیین با بهره‌گیری از رویکرد تلفیقی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌است. بر اساس رهیافت تلفیقی پژوهشگر از مکانیزم‌های علی که در نظریه‌ها، مدل‌ها و روایت‌های تبیینی که در سنت‌های پژوهشی رقیب گنجانده شده‌اند، بهره می‌گیرد و تلاش می‌شود عملکرد پژوهشی به اندازه کافی منسجم باشد تا از پژوهش‌های معمولی متمایز شود و در عین حال به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا طیف وسیعی از مسائل، مفاهیم، روش‌ها و استدلال‌های علی را در خود جای دهد. روش استنتاج بهترین تبیین نیز شکلی از استنتاج منطقی است که با مشاهداتی آغاز و سپس ساده‌ترین و محتمل‌ترین توضیح برای آنها مطرح می‌شود.
یافته‌ها: در پژوهش حاضر با استفاد از رهیافت تلفیقی اقتصاد سیاسی فناوری فضایی با چهار نظریه اقتصاد، مدیریت، اقتصاد سیاسی و روابط بین الملل مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت که طبق نظریه انحصار چند جانبه؛ کشورهای جهان با هدف خروج از بن بست انحصار اقدام به سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری فضایی ملی می‌کنند همچنین از آنجاییکه وابستگی متقابل توانایی تسلیحاتی شدن را دارد و دولت‌هایی که بر گره‌های مرکزی تسلط دارند می‌توانند از جایگاه خود به عنوان ابزار قدرت علیه سایرین بهره‌برداری کنند و امنیت ملی اغلب کشورهای جهان با مخاطره روبرو شود لذا کشورها با هدف احتراز از تسلیحاتی شدن وابستگی تلاش می‌کنند فناوری‌هایی فضایی نظیر ارتباطات تلوزیونی و مخابراتی ماهواره‌ای یا سیستم‌های موقعیت یابی را بومی سازی کنند. یکی‌دیگر از ابعاد مهم فناوری فضایی مربوط به شکل گیری شبکه‌ای از اثرپذیران اثرگذار است که از سطح عمومی و مردم عادی جامعه گرفته تا موسسات و دانشگاه‌ها و مراکز حساسی نظامی را در برمی‌گیرد و همه آنها مجموعه‌ای از اثرپذیران اثرگذار فناوری فضایی هستند و می‌توان گفت این فناوری زنجیره‌ای از فناوری‌های دیگر را در پی دارد، در نهایت از مهم‌ترین ابعاد توسعه برنامه فضایی ملی مربوط به کسب اقتدار ملی و پرستیژ و اعتبار بین المللی است. نتیجه گیری: معمولا فناوری‌هایی با کاربرد دوگانه نظیر فناوری فضایی که در عین داشتن قابلیت نظامی دارای مزایای غیرنظامی گسترده نیز هستند ابعاد مختلفی از حیات بشر را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در این میان با در نظر گرفتن سطح میانی یعنی تعاملات بین دولتی و نقش چنین فناوری‌هایی در روابط بین الملل، فناوری فضایی ابعاد گسترده از اجتماعی گرفته تا امنیتی و سیاسی را در تعاملات بین دولتی با خود درگیر می‌کند بنابراین کشورهایی که در این فناوری سرمایه گذاری می‌کنند در واقع با یک تیر چند نشان را می‌زنند و اساسا نه‌تنها هزینه‌های سرمایه‌گذاری در برنامه‌های فضایی برای کشورها به‌مراتب کمتر از عدم سرمایه‌گذاری در این عرصه بوده و در حقیقت نه به لحاظ سیاسی و نه اقتصادی جایگزین قابل قبولی برای آن قابل تصور نیست و فضا یکی از سودمندترین عرصه‌های سرمایه‌گذاری برای کشورها اعم از توسعه یافته و نیافته بوده، هست و در آینده قابل پیش بینی نیز باقی خواهد ماند.
The Importance of Political Economy of Space Technology
نویسندگان [English]
Bijan Pirouz1؛ Maryam peykazar2
1Assistant Professor, Department of International Relations, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran. Tehran. Iran.
2Ph.D Candidate of International Relations, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran. Tehran. Iran.
چکیده [English]
Introduction: Among the 196 countries worldwide, 134 actively engage in basic space technology and services. Governments annually allocate $117 billion to space technology development. As of this writing, over 9,900 satellites orbit Earth, with telecommunication satellites comprising the largest segment at 3,135. The United States leads with 2,926 satellites, and an average of 197 launches occur annually to maximize space utilization. By 2028, over 15,000 active satellites are projected to be in Earth's orbit. Despite economic challenges like poverty, inflation, and unemployment, many countries continue to invest in national space programs. Some nations, such as Saudi Arabia and the UAE, leverage their financial resources to participate in extensive space programs led by countries like China and the United States. This research aims to explore the reasons behind countries' investments in national space programs, even in the face of economic constraints. It argues that not only are the costs of investing in space programs lower than the costs of not investing, but there are no viable alternatives. Methods: This article analyzes the political economy of space technology through analytic eclecticism, an approach that integrates causal mechanisms from multiple theories, models, and explanatory narratives across competing research traditions. The goal is to create a coherent and adaptable research framework capable of addressing complex problems, concepts, methods, and causal arguments. The study employs abductive reasoning, beginning with observations and then proposing the simplest and most plausible explanations. Results and discussion: Using an integrated approach to political economy, this research examines space technology through the lens of four theoretical frameworks: economics, management, political economy, and international relations. According to the theory of multilateral monopoly, nations invest in developing indigenous space technology to escape dependency deadlocks caused by monopolistic control. Weaponized interdependence theory highlights how interdependence can be exploited, enabling governments controlling key nodes to wield their position as a tool of power. This poses threats to national security, driving countries to localize space technologies—such as satellite television, telecommunications, and navigation systems—to reduce reliance on external powers and mitigate risks of exploitation. Another critical dimension of space technology is its role in forming networks of influence, ranging from ordinary citizens to institutions, universities, and military centers. Space technology cascades through interconnected sectors, significantly influencing national authority, international prestige, and credibility. Conclusion: Space technology, with its dual-use capabilities for both civilian and military applications, impacts diverse aspects of human life. Considering intergovernmental interactions and the role of these technologies in international relations, space technology encompasses social, security, and political dimensions. Nations that invest in this domain achieve multiple objectives simultaneously, enhancing economic, political, and strategic advantages. Given the broad utility and transformative potential of space programs, investment in this sector remains a priority for both developed and developing nations. Space continues to be one of the most promising and beneficial areas of investment, with its significance expected to grow in the foreseeable future.
کلیدواژه‌ها [English]
Keywords: Space Technology, Oligopoly Theory, Weaponized Interdependence Theory, Stakeholder Theory, National and International Prestige
