بررسی ایماژ اسلامی جهاد واستکبارستیزی در سروده‌های رشیدسلیم خوری | ||
| پژوهشنامه نقد ادب عربی | ||
| مقاله 5، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، فروردین 1404، صفحه 64-78 اصل مقاله (1.54 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/jalc.2025.233153.1270 | ||
| نویسندگان | ||
| الهام کرامتی؛ احمد رضا حیدریان شهری* | ||
| گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف و مقدمه: دین در طول تاریخ نقش بسزایی در ادبیات، به‌ویژه شعر، ایفا کرده است و همواره شاعران و پژوهشگران بسیاری به آن، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اغراض شعری، توجه کرده‌اند، از‌این‌رو میان دین و ادبیات رابطه‌ای دو‌سویه برقرار بوده است. چنین ارتباطی موجب شده است تا شعر در بسیاری از موارد در خدمت دین در‌آید و به گسترش و بیان روشن‌تر اهداف دینی بشتابد، از‌سوی دیگر، دین نیز با موضوع‌ها و زمینه‌های فکری بی‌نظیر خود در خدمت طبع‌آزمایی شاعران و ادیبان قرار گیرد. با این توصیف، دسته‌ای از شاعران، با کاربست معانی دینی در اشعار خود، شعر را به‌منزلهٔ ابزاری برای نیل به اهداف اجتماعی، تربیتی و سیاسی به کار برده‌اند. رشید سلیم خوری، معروف به قِروی، از شاعران مسیحی لبنان است که در ادب مهجر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و اندیشه‌های دینی، به‌ویژه اسلامی، به شکل آشکار و برجسته‌ای در اشعار او نمود یافته است. تأثیرپذیری از اندیشه‌های دین اسلام و الهام‌گرفتن از آموزه‌های قرآن و آیات آن از بارزترین ویژگی‌های شعری او به شمار می‌آید که این امر نشان‌گر ارتباط محکمی میان این شاعر مسیحی با دین اسلام و قرآن کریم است، از‌این‌رو، بسیاری از باورهای دین اسلام دوشادوش باورهای مسیحی شاعر، حتی به شکل بارزتری، در سروده‌های او نمودار شده است. اندیشهٔ جهاد و استکبارستیزی، که از مبانی دین اسلام و از مهم‌ترین ضرورت‌های آن به شمار می‌رود، در تعالیم اسلامی در مقایسه با مسیحیت از تأکید بیشتری برخوردار است. برای پی‌بردن به اهمیت مسئلهٔ جهاد در اسلام کافی است بدانیم که این موضوع به‌عنوان یکی از فروع دین اسلام مطرح شده و در بسیاری از آیات قرآن بر ضرورت آن تأکید شده است. این در حالی است که تعالیم اولیهٔ مسیحیت بر این عقیده بنا شده که جهاد و قوانین جنگ نباید در قلمرو دین وارد شود، زیرا دین ضد جنگ است. بنابر‌این، با توجه به شرایط حساس زادگاه رشید سلیم خوری که بیش از چند سده زیر سلطهٔ حکوت عثمانی و کشورهای استعمارگر بوده و با در‌نظر‌داشتن محل زندگی وی میان مسلمانان و تأثیرپذیری بالای او از اندیشه‌های اسلامی، جستار حاضر در پی آن است به بررسی تأثیر اندیشهٔ اسلامی جهاد و استکبارستیزی بر سروده‌های این شاعر مسیحی بپردازد و، در صورت وجود تأثیرپذیری، هدف‌های شاعر از کاربست این اندیشه در اشعار خود را بررسی کند. روش‌شناسی: در این پژوهش، نگارندگان کوشیده‌اند تا با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین نمونه‌هایی از کاربرد اندیشهٔ جهاد و استکبارستیزی در شعر رشید سلیم خوری بپردازند و به هدف‌های او از کاربرد چنین اندیشه‌ای دست یابند. برای انجام این پژوهش، به مجموعه‌های شعری شاعر، به‌ویژه دیوان «أعاصیر»، توجه شده و نمونه‌های شعری با روش قیاسی (کل به جزء) انتخاب شده است، به‌این‌ترتیب، ابتدا همهٔ سروده‌های شاعر خوانش و بررسی شده، سپس نمونه‌هایی، که دارای اندیشهٔ جهاد و استکبارستیزی و مفاهیم اسلامی مرتبط با این اندیشه بوده، انتخاب و تحلیل شده است. یافته‌ها: با توجه به اینکه شاعر زادگاه خویش یعنی لبنان را در پی نابه‌سامانی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از سلطهٔ حکومت‌های مستکبر و استعمارگر فرانسه و انگلستان ترک کرده، با‌این‌حال، او از فضای عربی و اسلامی زادگاه خویش تأثیر بالایی پذیرفته، به‌گونه‌ای که تأثیرپذیری از آموزه‌های قرآن و تعالیم استکبار‌ستیزانهٔ دین اسلام در اشعار او نمود یافته و این امر موجب شده است تا شاعر به اندیشهٔ اسلامی جهاد و استکبارستیزی دیدگاهی مثبت و مدافعانه داشته باشد. بحث ونتایج: اندیشهٔ جهاد و استکبارستیزی، به‌عنوان یکی از ضرورت‌های دین اسلام و مهم‌ترین مبانی آن، به شکل عمیقی با باورهای دینی رشید سلیم خوری پیوند خورده و در برخی اشعارِ این شاعر مسیحی جلوه‌گر شده است. این در حالی است که به چنین اندیشه‌ای در آموزه‌های اولیهٔ مسیحیت، که برمبنای صلح و سازش و تسلیم بنا شده، کمتر توجه شده است. در همین راستا شاعر در اشعار خود نه تنها به مخالفت با روحیهٔ تسلیم‌پذیری و سازش در دین مسیحیت برخواسته، بلکه شخصیت پیامبر اسلام (ص) را به‌عنوان بهترین آموزگار جهاد و مبارزه با مستکبران ستوده است. وی در برخی سروده‌های خود با بهره‌گیری از تعالیم قرآن بر ایجاد آمادگی نظامی و تسلیحاتی، به‌عنوان اصلی مهم در جهاد و عاملی برای هراس‌افکنی در وجود دشمن، تأکید کرده است. شاعر در اشعار خود با بهره‌گیری از معارف اسلامی بر اهمیت اتحاد و یکپارچگی، به‌عنوان نخستین گام در راه جهاد، اشاره کرده و لازمهٔ پیروزی در جهاد با مستکبران را وجود جامعه‌ای متحد و خالی از تقرقه دانسته است. از نظر او، تنها راه رسیدن به استقلال مبارزه و جهاد با مستکبران و کشورهای استعمارگر غرب به‌ویژه انگلیس، فرانسه و اسرائیل است، از‌این‌رو، شاعر مردم لبنان را به مبارزه و جهاد با مستکبران تشویق می‌کند و به گرامی‌داشت و تقدیس شهیدان و مدافعان حریم کشور خود در برابر استکبار‌‌گران می‌پردازد. او، با کاربست اندیشهٔ دینی جهاد و استکبارستیزی در سروده‌های خود، شعر را به‌منزلهٔ ابزاری برای رسیدن به اهداف اجتماعی و سیاسی و تشویق جامعهٔ لبنان و جهان عرب به جهاد و مبارزه با دولت‌های استعمارگر غرب، به‌ویژه اسرائیل، به کار گرفته است تا این کشورها بتوانند با دستیابی به استقلال مانع دخالت بیگانگان در امور داخلی خویش شوند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعالیم اسلام؛ مسیحیت؛ جهاد و استکبارستیزی؛ شعر؛ رشید سلیم خوری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Analytical Study of Islamic Concepts of Jihad and Anti-Imperialism in the Poetry of Rashid Salim Khouri | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ilham Keramaty؛ Ahmad Reza Heidaryan Shahri | ||
| Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose and Introduction: Historically, religion has had a crucial influence in writing, especially in poetry, and has persistently emerged as a prominent issue for poets and researchers. Consequently, a reciprocal and mutually enriching relationship has consistently existed between religion and literature, with both influencing and molding the other. This link frequently causes poetry to fulfill religious functions, facilitating the dissemination and more lucid articulation of religious objectives. Conversely, religion has offered poets significant intellectual and thematic underpinnings. Consequently, certain poets have utilized religious themes in their compositions, employing poetry as a means to attain social, educational, and political objectives. Rashid Salim Khouri, referred to as Qirwi, is a notable Lebanese Christian poet recognized for his significant contribution to Mahjar literature, particularly through his distinctive incorporation of Islamic philosophy in his writings. His poetry prominently incorporates religious concepts, particularly Islamic philosophy, as evidenced by his allusions to the Quran and its verses. His profound engagement with Islamic notions is a notable characteristic of his poetry, highlighting a significant intellectual and thematic link between this Christian poet and Islamic traditions. Consequently, numerous Islamic beliefs coexist with—and in certain instances, even eclipse—his Christian theological perspectives in his poetry. The principles of anti-imperialism, integral to Islam, are articulated more forcefully in Islamic teachings than in early Christian ideas, which frequently emphasize peace and non-violence. The centrality of Jihad in Islam is underscored by its classification as a branch of Islamic law, as emphasized in various verses of the Quran. Conversely, early Christian doctrines assert that Jihad and the principles of combat ought not to be integrated into religion, as Christianity is inherently pacifist. This study aims to investigate the impact of Islamic ideologies on Jihad and anti-imperialism in Rashid Salim Khouri's poetry, considering the delicate socio-political context of his homeland, which endured centuries of Ottoman and Western colonial domination, alongside his deep engagement with an Islamic cultural milieu. Furthermore, it seeks to analyze the poet's motivations for integrating these concepts into his compositions. Methodology: This study utilizes a descriptive-analytical methodology to elucidate and examine instances of Jihad and anti-imperialism in the poetry of Rashid Salim Khouri. The study largely examines his lyrical compilations, particularly his Diwan A’asir. The chosen literary samples were selected by a deductive approach, beginning with specific instances and generalizing the conclusions. Initially, all of the poet's works were examined and critiqued, followed by the selection of instances addressing themes of Jihad, anti-imperialism, and pertinent Islamic concepts for further research. Findings: The research findings reveal that despite the poet's departure from his homeland, Lebanon, due to the political, social, and economic upheaval instigated by the oppressive colonial regimes of France and Britain, he remains profoundly influenced by the Arabic and Islamic milieu of his birthplace. This influence is apparent in his poetry, where the teachings of the Quran and the anti-imperialist tenets of Islam are distinctly reflected. Consequently, the poet maintains an affirmative and supporting perspective on the Islamic principles of jihad and anti-imperialism. Discussion and Conclusion: The notions of Jihad and anti-imperialism, as fundamental principles of Islam, are intricately connected to Rashid Salim Khouri’s religious convictions and are distinctly manifested in several of his poetry. Although early Christian teachings, grounded in peace, reconciliation, and submission, have not prioritized such notions, Khouri's poetry explicitly repudiates them. He condemns the submissiveness and pacifism inherent in Christianity, while extolling the Prophet Muhammad (PBUH) as the quintessential exemplar of Jihad and resistance to tyranny. Moreover, in certain lines, Khouri references Quranic teachings to emphasize the significance of military readiness and armament as vital elements of Jihad, promoting deterrence via power against adversaries. The poet underscores the significance of unity and solidarity as the initial stage in Jihad. He asserts that triumph in Jihad against imperialists relies on the existence of a unified, cohesive community devoid of discord. According to Khouri, the sole avenue to genuine independence is via resistance and active battle (Jihad) against imperialist forces, especially Western colonial nations like Britain, France, and Israel. Thus, Khouri implores the Lebanese populace to revolt against imperialists and commemorates the martyrs and defenders of the nation in its struggle against oppression. Khouri adeptly integrates the Islamic notions of Jihad and anti-imperialism into his poetry, employing his literary creations as tools for social and political activity, compelling the Lebanese and broader Arab populations to oppose foreign subjugation and assert their sovereignty. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| The teachings of Islam, Christianity, Jihad and anti-arrogance, poetry, Rashid Salim Khouri | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 120 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 101 |
||