خوانش پسااستعماری رمان "المرأة والوردة" اثر محمد زفزاف | ||
| پژوهشنامه نقد ادب عربی | ||
| مقاله 6، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، فروردین 1404، صفحه 79-96 اصل مقاله (1.42 M) | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/jalc.2025.234813.1308 | ||
| نویسندگان | ||
| هدی یزدان* ؛ حسین ابویسانی؛ هومن ناظمیان؛ علی پیرانی شال؛ فاطمه پرچکانی | ||
| گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف و مقدمه: در طول تاریخ، فرآیند استعمار با سلطهٔ نظامی، استثمار اقتصادی و نفوذ فرهنگی همراه بوده است. استعمارگر (غرب)، از یک سو، با سرکوب استعمارزدگان (شرق) هویت فرهنگی آنان را زیر سؤال می‌برد و، از سوی دیگر، فرهنگ خود را به‌عنوان الگوی برتر به شرقی‌ها تحمیل می‌کند. این تفکر، که بومیان استعمارزده به‌خاطر فرهنگ عقب‌افتاده‌ای که دارند نیازمند تمدن و تربیت استعمارگر هستند، سبب شکل‌گیری گفتمان استعمار می‌شود. در مقابل، ادبیات پسااستعماری تلاش دارد تا این اعمال سلطهٔ غرب را نامشروع اعلام کند. هدف ادبیات پسااستعماری یافتن راهی برای مقابله با نفوذ و گسترش گفتمان استعمار و دگرگون‌سازی بازنمایی غرب از شرق است. بحث اصلی ادبیات پسااستعماری پرداختن به پیامدهای پسااستعماری پس از رسیدن به استقلال است. این پیامدها عبارت‌اند از: بحران هویت فرهنگی، خطر نابودی فرهنگ و تاریخ پیشینیان، آوارگی و مهاجرت بومیان، فرودستی زنان... . محمد زفزاف، رمان‌نویس مراکشی، در رمان «المرأة والوردة»، ضمن اشاره به پیامدهای استعمار بر جوامع مستعمره و به حاشیه رانده‌شدن آنان، به مشکلات مهاجری می‌پردازد که تحت‌تأثیر نگرش اروپامحوری برای دست‌یابی به یک زندگی آسوده در آرمان‌شهری رؤیایی، همچنین جبران حس حقارت و حاشیه‌بودگی به کشوری غربی مهاجرت می‌کند. روند افزایشی پدیدۀ مهاجرت ایرانیان به کشورهای غربی و بروز پیامدهای فرهنگی مربوط به آن، همچنین ناشناخته‌بودن محمد زفزاف، به‌عنوان رمان‌نویسی مراکشی در میان جامعۀ ادبی و دانشگاهی ایران، ضرورت انجام چنین پژوهشی را روشن می‌سازد. حال که ناگزیر جوامع با پیامدهای پسااستعماری روبه‌رو هستند و راهی برای بازگشت به گذشته و تغییر شرایط وجود ندارد، باید ببینیم در این وضعیت برای عبور از این پیامدها چه راه‌حلی می‌توان یافت؟ آیا بایستی دربست تسلیم فرهنگ غربی بشویم؟ یا به‌سوی فرهنگ گذشتهٔ خود بازگردیم؟ و یا اینکه با ایجاد تعامل به آمیختگی فرهنگی برسیم؟ به‌همین مناسبت، قصد داریم در این پژوهش با بررسی رمان محمد زفزاف دریابیم که او برای عبور از این پیامدها چه رویکردی را پیش می‌گیرد. روش‌شناسی: پژوهش حاضر تلاش دارد تا با شیوۀ توصیفی-تحلیلی و بهره‌گیری از نظریات مطرح‌شده در حوزۀ پسااستعماری به بررسی مؤلفه‌های پسااستعماری در رمان «المرأة والوردة» محمد زفزاف بپردازد. برای یافتن پاسخ پرسشی که در بالا طرح شد، باید به مباحثی چون تقابل خود و دیگری، فضای سوم هومی بابا، آمیختگی فرهنگی، دورگه‌بودگی، بحران هویت فرهنگی بپردازیم. یافته‌ها: زفزاف در ترسیم فضای سوم به دیدگاه هومی بابا نزدیک می‌شود. او نیز فضای سوم را جایی با این ویژگی‌ها می‌داند؛ جایی‌که در آن تقابل‌های دوتایی برساختۀ غرب کم‌رنگ شود؛ فضای امنی که استعمارزده به‌عنوان دیگری تلقی نگردد؛ جایی‌که آوای چندصدایی به گوش برسد... . زفزاف این فضا را به شکل ساحلی به تصویر می‌کشد که مسافرانش از سرزمین‌هایی با فرهنگ‌هایی متفاوت در صلح و آرامش در کنار یکدیگر به سر می‌برند. در این داستان، آمیزش میان شرقی و غربی به مثابۀ ارتباط میان فرهنگ‌ها و نماد رسیدن به دورگه‌بودگی و آفرینش هویت جدید شمرده می‌شود. نویسنده، برای ترسیم بحران هویت فرهنگی شخصیت اصلی داستان، او را فردی اسکیزوفرنیک نشان می‌دهد که گاه و بی‌گاه درگیر توهمات است. البته نویسنده با نگاهی روان‌کاوانه در قالب همین توهمات به احساس حقارت و حاشیه‌بودگی استعمارزده اشاره می‌کند و با این شیوه پیامدهای استعماری چون بحران هویت و فرودستی زنان را برجسته می‌سازد. رویکرد نویسندهٔ رمان این‌گونه است که وقتی ذهنیت استعمارزده دگرگون شود و از مهاجری سرکوب‌شده به مهاجری آگاه بدل گردد، با ورود به فضای سوم و رسیدن به آگاهی دورگه و یافتن هویتی جدید می‌تواند خود را در بهشت عدن ببیند و احساس خوشبختی کند. بحث و نتایج: از نگاه محمد زفزاف، فرد استعمارزده‌ای که ناگزیر در زندگی خود با تقابل‌های گوناگونی چون خود و دیگری، فرادست و فرودست، غرب و شرق، مرد و زن روبه‌رو می‌شود، در گام نخست باید با نپذیرفتن بازنمایی غرب از شرق و کنارگذاشتن عینک برتربینی غرب از حس بردگی در برابر غرب رها شود. مهاجر استعمارزده، در صورتی که فاقد آگاهی دورگه باشد، ممکن است با جداشدن از هویت فرهنگی خودش دچار اسکیزوفرنی فرهنگی شود، اما اگر هویت و تاریخ خودش را فراموش نکند، می‌تواند از پیامدهای اسکیزوفرنی فرهنگی در امان بماند. استعمارزده برای اینکه بتواند در برابر الگوی تک صدایی استعمار بایستد و خودش را ابراز کند، باید قلم به دست گیرد و تاریخش را روایت کند، زیرا، در سکوت استعمارزده، استعمارگر با روایت تاریخ به شیوهایی که خود صلاح می‌داند، تاریخ را آنگونه روایت می‌کند که خود می‌خواهد. امروزه، فارغ از همهٔ غوغاهای سیاسی، طرفین فرآیند استعمار تنها با پذیرش تفاوت‌های یکدیگر، فراموش کردن تقابل فرادست و فرودست، ورود به فضای سوم و آمیختگی فرهنگی، همچنین یافتن هویت ترکیبی جدید می‌توانند در آرامش زندگی کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خوانش پسااستعماری؛ محمد زفزاف؛ المرأة والوردة؛ اسکیزوفرنی فرهنگی؛ فرودستی زنان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Postcolonial Reading of “The Woman and the Rose” by Mohammad Zafzaf | ||
| نویسندگان [English] | ||
| hoda yazdan؛ Hossein Abavisani؛ Hooman Nazemian؛ Ali Pirani Shal؛ Fatemeh parchekani | ||
| Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose and Introduction: Colonialism is defined as the domination of one power over a subordinate territory or population. This transpires when one nation subjugates another, conquering its populace and exploiting it, frequently imposing its own language and cultural values on the subjugated people. The notion that conquered indigenous populations need the civilization and education of their colonizers due to their perceived primitive culture resulted in the establishment of colonial discourse. The West seeks to portray the East, so exerting dominance over it, not merely for knowledge but also for political authority. Post-colonial literature seeks to denounce these actions of Western rule as unlawful. The objective of post-colonial literature is to obstruct the infiltration and proliferation of colonial discourse and to alter the West's portrayal of the East. The primary focus of post-colonial writing is to address the ramifications following the attainment of independence. Included in these outcomes are the crisis of cultural identity, the peril of obliterating ancestral culture and history, the displacement and emigration of the indigenous populace, and the subjugation of women. “The Woman and the Rose” is a 1972 novel by Mohamed Zafzaf, regarded by critics as a pivotal moment in the evolution of the contemporary Moroccan Arabic novel. In this story, Zafzaf addresses the repercussions of colonialism and the marginalization of colonized societies. He addresses the challenges faced by immigrants who, influenced by Eurocentrism, travel to a Western nation to alleviate feelings of inadequacy and marginalization in pursuit of a prosperous existence in an idealized city. The obscurity of Muhammad Al-Zafzaf as a Moroccan author within the literary and academic circles in Iran underscores the imperative for this research. Given that nations are invariably confronted with post-colonial repercussions and cannot revert to prior conditions, it is essential to explore potential solutions to mitigate these implications. Should we capitulate to Western culture? Should we oppose and revert to our previous culture? Should we attain cultural fusion through the facilitation of interaction? Consequently, this research aims to investigate the approach employed by Mohammad Zafzaf in his novel to address these implications. Methodology: This research aims to examine the post-colonial elements in the novel “The Woman and the Rose” through a descriptive-analytical approach, employing theories from the post-colonial domain and utilizing library resources. To address the aforementioned question, we must engage with concepts such as self/other dichotomy, Homi Bhabha's third space, cultural amalgamation, hybridity, and cultural identity crisis (cultural schizophrenia). Results: This research reveals that Zafzaf's perspective on the third space parallels Homi Bhabha's viewpoint. He perceives the third space as a realm characterized by the dissolution of the binary opposition established by the West; a secure environment in which the colonized are not regarded as 'the other'; a domain of polyphony; a setting where cultural differences coexist without a hierarchy of superiority or inferiority. Zafzaf illustrates this environment as a beach where individuals from diverse cultural backgrounds coexist harmoniously. This narrative regards the interaction between Eastern and Western cultures as a conduit for cultural exchange, emblematic of hybridity and the formation of a novel identity. To illustrate the protagonist's cultural identity dilemma, Zafzaf depicts him as an individual afflicted by schizophrenia, experiencing intermittent hallucinations. From a psychoanalytic perspective, the author addresses the colonized experience of inferiority and marginalization manifested via these illusions, thereby emphasizing the repercussions of colonialism, including identity crises and the subjugation of women. The author's perspective in the novel posits that when the colonizer's mindset evolves from that of a repressed immigrant to an enlightened one, ceasing to uncritically emulate the West, he can attain a hybrid consciousness by entering the third space and discovering a new identity, ultimately perceiving himself in the lost paradise of Eden and experiencing happiness. Discussion and Conclusion: This research indicates that, according to Muhammad Zafzaf, the colonized individual inevitably confronts ideas such as self/other, superior/inferior, West/East, and male/female throughout their existence. Consequently, the initial stage involves renouncing Western superiority and dismissing Eastern representations of the West. If the colonized immigrant lacks a hybrid consciousness, he may have acculturative schizophrenia due to a disconnection from his cultural identity; yet, if he retains awareness of his identity and past, he might mitigate the effects of acculturative schizophrenia. In order to confront the monologic pattern of colonialism and articulate his identity, the colonized individual must recount his history. In the silence of the colonized, the colonizer recounts history according to his perspective, resulting in the progressive distortion and eventual obliteration of the colonized's history, culture, and identity. Today, amidst the political cacophony, the stakeholders in the colonial process can only coexist harmoniously by embracing one other's distinctions, transcending the superior/inferior dichotomy, engaging in a third space of cultural amalgamation, and discovering a novel hybrid identity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Postcolonial reading, “The Woman and the Rose”, Mohammad Zafzaf, cultural schizophrenia, Subordination of women | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 176 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 132 |
||