الگوی تحلیلی روابط ایران و عربستان سعودی از 1979 تا 2024 | ||
| رهیافت‌های سیاسی و بین المللی | ||
| مقاله 4، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 82، 1404، صفحه 67-87 اصل مقاله (545.77 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/piaj.2025.238888.1655 | ||
| نویسنده | ||
| سجاد محسنی* | ||
| استادیار گروه روابط بین الملل، دانشگاه بین المللی اهل بیت، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| چکیده مبسوط مقدمه و اهداف: روابط ایران و عربستان به‌عنوان دو همسایه و رقیب قدرتمند منطقهای، همواره با پیچیدگی‌های بسیار همراه بوده است. گذشته از تحلیلهای رایجی که از اختلافات ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیکی دو کشور صورت میگیرد، شاید بتوان ریشه مناسبات کنونی را در لایه عمیقتری از کنشها و واکنشهای متقابل جستجو کرد. بر این اساس، سؤال مهم این است که مبانی الگوی تحلیلی روابط ایران و عربستان کدام‌اند؟ در پاسخ میتوان گفت که روابط ایران و عربستان بر سه متغیر مهم «عدم قطعیت و پیشبینیناپذیری»، «بحرانهای انباشتی» و «دوری نهادینه شده» استوار است. طبیعتاً با در نظر گرفتن این سه متغیر که هر کدام در سطوح مختلف قابل اثبات و ارزیابی هستند، میتوان به درک صحیحی از روند روابط ایران و عربستان و سمت و سوی آینده روابط این دو کشور دست یافت. روش: پژوهش پیش رو تلاش کرده تا با رویکردی تحلیلی - توصیفی و مبتنی بر منابع اسنادی تحلیلی جامعی از مناسبات ایران و عربستان ارائه دهد. در این راستا، روابط دو کشور را در قالب سه مفهوم «عدم قطعیت و پیشبینیناپذیری»، «بحرانهای انباشتی» و «دوری نهادینه شده» تحلیل می‌کند. یافتهها: بر اساس سه مفهوم و متغیر یاد شده، پیشبینیناپذیری در روابط ایران و عربستان به مرور زمان منجر به بیاعتمادی در روابط شده که رویکرد منفی دو کشور به یکدیگر را تقویت کرده است. تداوم روابط در شرایطی که عدم قطعیتها بر روندها غلبه داشته باشد منجر به انباشت بحران در روابط میشود. انباشت بحران به این معناست که دو کشور به ندرت توانستهاند به فهم مشترکی دست یابند به همین خاطر عمده بحرانهای متقابل در روابط مشمول گذر زمان شده است. آنچه میتوان خروجی دو متغیر پیشبینیناپذیری و بحرانهای انباشتی دانست، مولفه‌ای تحت عنوان دوری نهادینه شده است. دو کشور به این درک رسیدهاند که در نتیجه یک بیاعتمادی و تنش طولانی، به زیست سیاسی بدون نیاز به یکدیگر عادت کردهاند. این در شرایطی است که متغیرهایی مانند حضور و نفوذ ایالات متحده به عنوان قطب قدرت فرامنطقهای و عدم وابستگی متقابل اقتصادی، میزان دوری نهادینه شده در روابط دو کشور را تعمیق میبخشد. این روند با دولت جدید عربستان که اساساً رویکردی متفاوت به سیاست خارجی دارد تقویت شده است. نتیجهگیری: با توجه به متغیر سهگانه یاد شده به نظر نمیرسد روابط ایران و عربستان علیرغم عادی شدن، بتواند به دور از شکنندگی به مسیر خود ادامه دهد به خصوص اینکه دو کشور جهتگیری بینالمللی متفاوتی نیز دارند. هر دو قطب‌های متفاوت قدرت را انتخاب کرده و هر دو سیاست‌های اقتصاد نفتی را در پیش گرفته‌اند، اگرچه باید این نکته را یادآور شد که عربستان با دولت جدید خود در قالب چشم‌انداز 2030 به دنبال آن بوده تا متنوع‌سازی اقتصادی و حرکت به سمت اقتصاد پسانفتی را تجربه کند که در این صورت میتوان شاهد میزانی از تفاوت در وضعیت درآمدهای اقتصادی دو کشور بود. در نهایت اینکه، اگرچه جمهوری اسلامی ایران و عربستان روابط خود را عادی‌سازی کردهاند، اما نمی‌توان تضمین کرد که این روابط در وضعیت عادی باقی بماند. این وضعیت با روی کار آمدن دولت ترامپ و فشار بر عربستان برای همکاری با کاخ سفید علیه ایران، شکننده‌تر نیز خواهد شد. واژگان کلیدی: جمهوری اسلامی ایران، عربستان، پیشبینی ناپذیری، بحرانهای انباشتی، دوری نهادینه شده. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جمهوری اسلامی ایران؛ عربستان سعودی؛ پیشبینیناپذیری؛ بحرانهای انباشتی؛ دوری نهادینه شده | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analytical model of Iran-Saudi Arabia relations from 1979 to 2024 | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sajad Mohseni | ||
| Assistant Professor, Department of International Relations, Faculty of Law and Political Science, Ahl al-Bayt International University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Extended Abstract Introduction: As two powerful neighbors and regional rivals, Iran and Saudi Arabia have always maintained complex relations. Beyond the commonly cited geopolitical and ideological differences, the roots of their current relationship can arguably be found in a deeper layer of mutual actions and reactions. This raises a fundamental question: what are the underlying foundations of the analytical model for Iran–Saudi Arabia relations? In response, it can be argued that these relations are shaped by three key variables: “uncertainty and unpredictability,” “accumulated crises,” and “institutionalized distance.” By considering these three interrelated factors—each of which can be evaluated on various levels—one can develop a more accurate understanding of the trajectory of Iran–Saudi Arabia relations and their likely future direction. Methods: This study adopts a descriptive–analytical approach grounded in the use of cited sources. It seeks to provide a comprehensive analysis of the relationship between Iran and Saudi Arabia by exploring the three central concepts mentioned above: “uncertainty and unpredictability,” “accumulated crises,” and “institutionalized distance.” Results and Discussion: Using these three conceptual variables, it becomes clear that unpredictability in Iran–Saudi Arabia relations has led to growing distrust, reinforcing a persistently negative perception each country holds of the other. As relations continue amid persistent uncertainty, this has resulted in the accumulation of crises—a situation in which the two nations have rarely achieved mutual understanding or resolution. Consequently, most bilateral crises have remained unresolved and have merely endured over time. The combined effect of unpredictability and cumulative crises has produced a third variable: institutionalized distance. Over the years, both Iran and Saudi Arabia have adapted to a political existence that functions independently of the other, shaped by longstanding distrust and tension. This distancing is further exacerbated by factors such as the influence of the United States as a trans-regional power and the lack of economic interdependence between the two countries. Additionally, the emergence of a new Saudi leadership with a fundamentally different approach to foreign policy has further entrenched this distance. Conclusion: Considering the three aforementioned variables, it appears unlikely that Iran–Saudi Arabia relations can continue without fragility, even following the normalization of ties. This fragility is heightened by the distinct international alignments of the two states. Both have chosen different global power poles and continue to rely heavily on oil-based economies. However, it is worth noting that Saudi Arabia, under its current leadership, is pursuing economic diversification and a transition to a post-oil economy through Vision 2030, potentially widening the economic gap between the two nations. In conclusion, although diplomatic normalization has occurred, there is no guarantee of enduring stability in the relationship. The situation appears even more precarious with the potential return of the Trump administration, which may pressure Saudi Arabia to align more closely with U.S. policies against Iran. Thus, despite formal diplomatic ties, Iran–Saudi Arabia relations remain vulnerable and subject to the complex interplay of longstanding structural tensions. Keywords: Islamic Republic of Iran, Saudi Arabia, unpredictability, cumulative crises, institutionalized distance. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Islamic Republic of Iran, Saudi Arabia, unpredictability, cumulative crises, institutionalized distance | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 316 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 229 |
||