سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شهید بهشتی

شکری بی عرق, رقیه, نعمتی مهر, مرجان. (1398). مدیریت پایدار منبع های آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب. , 17(1), 1-24. doi: 10.29252/envs.17.1.1
رقیه شکری بی عرق; مرجان نعمتی مهر. "مدیریت پایدار منبع های آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب". , 17, 1, 1398, 1-24. doi: 10.29252/envs.17.1.1
شکری بی عرق, رقیه, نعمتی مهر, مرجان. (1398). 'مدیریت پایدار منبع های آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب', , 17(1), pp. 1-24. doi: 10.29252/envs.17.1.1
شکری بی عرق, رقیه, نعمتی مهر, مرجان. مدیریت پایدار منبع های آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب. , 1398; 17(1): 1-24. doi: 10.29252/envs.17.1.1

مدیریت پایدار منبع های آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب

فصلنامه علوم محیطی
مقاله 1، دوره 17، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 1-24    اصل مقاله (1.1 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/envs.17.1.1
نویسندگان
رقیه شکری بی عرق؛ مرجان نعمتی مهر*
گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف:
طراحی شهری حساس در برابر آب، مفهومی با هدف مدیریت پایدار منبع­ های آبی است که ایجاد ارتباط میان برنامه‌ریزی، طراحی شهری و طراحی منظر با مدیریت پایدار آب شهری را در دستور کار داشته و با بیان راه‌حل‌های طراحی با آسیب محیط زیستی کمتر، سعی در بازگرداندن چرخه طبیعی آب در شهر را دارد. این مفهوم برای اولین بار در استرالیا، در سال 1994 مطرح و پس از آن در کشورهای مختلفی از جمله امریکا، آلمان، هلند، استرالیا بکار گرفته شده است. با وجود اقبال شدیدی که این مفهوم بویژه در پهنه­ های باران­خیز داشته و هرچند پهنه­ های وسیعی از ایران جزء این حوزه­ ها بشمار می­ آیند ولی تاکنون پژوهشی در مورد کاربست طراحی شهری حساس در برابر آب در ایران انجام نگرفته است.
مواد و روش­ ها:
این پژوهش در گروه تحقیقات توصیفی-کابردی قرار دارد. در مرحله اول به معرفی رویکرد طراحی شهری حساس در برابر آب پرداخته شده است و در مرحلة بعد شاخص­ های این رویکرد بعنوان یک رویکرد مدیریتی یکپارچه در مدیریت آب شهر باران­خیز رشت استخراج شده وسپس سنجش و تحلیل می ­شود و در نهایت، مبتنی بر نتایج حاصل از توصیف شاخص ­ها و ارزیابی آن­ها، راهبردهایی برای بهبود وضعیت مدیریت آب شهر رشت تدوین می ­شود. از آنجا که استخراج ابعاد و شاخص ها به مطالعة دقیق منبع ­ها و سند­ها بستگی دارد، گردآوری داده­ ها با مطالعة اسنادی انجام گرفته است و بمنظور استنباط تکرارپذیر و معتبر بودن داده­ هایی که از اسناد و مدارک به صورت متنی استخراج شده­اند، روش تحلیل محتوا بکار گرفته شده است. از آنجا که شاخص ­ها به لحاظ وزنی یکسان نیستند، پس از استخراج ابعاد و مولفه ­ها و شاخص ­های پرتکرار مدیریت یکپارچه آب، از طریق روش تحلیل محتوا، ضرایب اهمیت هر یک از سطح­هادر سطح بالاتر از طریق پرسشنامة متخصصان (دلفی) به روش وزن­دهی نوسانی لیکرتی پنج تایی محاسبه و در نهایت وزن هر یک از شاخص ­ها تعیین شده است.
نتایج و بحث:
بر اساس نتیجه پرسشنامه متخصصان، بعد محیط زیستی مهمترین بعد استخراج شده و دو شاخص بهداشت رودخانه­ های شهر و میزان ذخیره آب باران به ترتیب با وزن ­های 0.0469 و 0.0463 بیشترین اهمیت را در پایداری مدیریت آب شهری دارند. در ادامه تحقیق، داده­ های جمع ­آوری شده از طریق مشاهده، پرسشنامه و استفاده از پایگاه داده­ های آماری، وضع موجود شهر رشت در قالب جدول سوات تحلیل شد و با امتیاز وزنی عامل­ های درونی و بیرونی، بر اساس ماتریس GOSP، راهبردهای مناسب در گروه راهبردهای انطباقی تدوین شدند و سپس از طریق ماتریسQSPM راهبردها اولویت­ بندی و در نهایت سیاست ­های مناسب برای کاربست رویکرد طراحی شهری حساس در برابر آب در شهر رشت، تدوین شد. تبدیل شبکه زیرساخت خاکستری شهر رشت به شبکه زیرساخت سبز-آبی، بوم ­آشکاری زیرساخت­های سبز به جای لوله ­کشی­ های زیرزمینی، تغییر نگرش نسبت به رابطه بین آب، طبیعت و ساختمان­ ها و افزایش آگاهی شهروندان نسبت به چرخه طبیعی آب، رخ ندادن سیلاب در معابر بهنگام بارندگی ­ها، پاکیزگی رودخانه­ های زرجوب و گوهررود و تالاب­ ها و تبدیل آن­ها به کریدورهای سبز و فضاهای گذران اوقات فراغت، افزایش پوشش گیاهی از سقف­ ها تا نماها و تراس­ ها که تأثیر مثبتی بر درجه حرارت، کیفیت هوا، حیات وحش و سلامت روان خواهد داشت و کاهش مصرف آب شرب در مصرف­ های غیر شرب تا پنجاه درصد (کاهش پنج میلیون لیتر آب شرب فقط از طریق جمع ­آوری آب خاکستری یا آب باران و مصرف آن در فلاش ­تانک­ های ساختمان­ ها)،از جمله سیاست­ های حاصل از کاربست این رویکرد در مدیریت آب این شهر است.
نتیجه ­گیری:
رویکرد "طراحی شهری حساس در برابر آب"، بعنوان عقب افتاده­ ترین رویکرد کاربست طراحی شهری برای مدیریت پایدار آب شهری، از مدیریت کیفیت رواناب­ های سطحی به سوی یک چارچوب وسیع­ تر برای یکپارچه‌سازی مدیریت آب شهری در ترکیب با طراحی شهری، تکامل یافته است و گواهی می­ دهد که امکان مدیریت حضور آب در شهر می ­تواند سیلاب­ها را از مصیبت به نعمت شهری بدل ساخته، ارزش ­های محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی درمحیط­ های شهری، بویژه شهرهای باران­ خیز ایجاد نماید.
کلیدواژه‌ها
منبع های آبی؛ مدیریت پایدار آب شهری؛ طراحی شهری؛ رشت
عنوان مقاله [English]
Sustainable management of urban water resources through water sensitive urban design (WSUD) in Iran (case study: Rasht city)
نویسندگان [English]
Rogahyeh Shokri Biarargh؛ Marjan Nematimehr
Department of Urban Development, Faculty of Architecture and Urban Development, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Introduction:
So far, the use of water sensitive urban design (WSUD) has not been investigated in cities of Iran. This issue, for the first time introduced in Australia in 1994, has been implemented in several countries, such as America, Germany, the Netherlands, and Australia. The main objective of WSUD is to establish a link between urban planning and design, and landscape design with sustainable management of water flows in a city.  In other words, this approach tries to revitalize the natural water cycle in the city by presenting urban design-oriented solutions that may have less environmental damages.
Material and methods:
In this descriptive-qualitative research, the WSUD approach has been firstly addressed; then, its indicators, as integrated water management factors, have been extracted, evaluated, and analyzed in the rainy city of Rasht. In addition, based on findings of the study, some strategies for improving the water management in the city of Rasht have been proposed. Since the extraction of its dimensions and indicators depends on an accurate and exact investigation of the resources and documents, data collection was done by a documentary study. In order to infer the repeatability and validity of the extracted data from the documentary texts, the content analysis was used. The extent of the significance of indicators is not the same. Therefore, after extracting dimensions, components and repeated indicators of integrated water management, the coefficients of the significance of each level at a higher level, based on obtained data from content analysis, have been calculated by data from the experts’ questionnaire (Delphi) which is 5-point Likert scale method. At last, the significance of each indicator was determined.
Results and discussion:
Based on the findings obtained from experts’ questionnaire, the environmental indicator was the most significant factor in sustainable urban water management, as well as urban river health and rate of rainwater storage with weights of 0.0469 and 0.0463, respectively. To analyze the present situation in Rasht city, observation, questionnaire, and statistical databases in the form of Swat Table were utilized as the instrumentation. By weighting the internal and external factors, based on the GOSP matrix, appropriate strategies were introduced in the group of adaptive strategies. In addition, prioritization was done by QSPM matrix strategies on different levels. Ultimately, appropriate policies for applying the water-sensitive urban design approach were made in Rasht city. The outcomes of these strategies can be as follows: transformation of the gray infrastructure network of the city of Rasht into the green-blue infrastructure network, eco-revelatory of green infrastructures instead of underground pipelines, changing attitudes towards the links of water, nature and buildings, and increasing citizens’ awareness of the natural water cycle, preventing urban flooding in passages during rainfall, cleaning up the rivers of Zarjoob and Goharrood as well as wetlands of Rasht and making them the green corridors and major leisure spots, increasing green roofs, green walls  and green terraces that have positive effects on the city’s temperature, air quality, wildlife, and mental health, and reducing drinking water consumption for non-drinking consumptions up to 50 percent (i.e., reduction of five million liters of drinking water only by collecting and handling gray water or rainwater and utilizing it as for rainwater flush tanks of buildings), etc.
Conclusion:
The ‌WSUD approach, as the latest urban design approach for sustainable urban water management, has been developed for the management of surface runoff quality to a wider framework, i.e., for integrating urban water management in combination with urban design. It is noteworthy that it testifies that there is a possibility of managing surface waters in the city, in such a way that, in spite of existing more than 2000 mm rainfall per year, and even the flow of 200 mm on height over the passageways, the use of urban spaces is not disturbed.
کلیدواژه‌ها [English]
Water resources, Sustainable urban water management, Urban design, Rasht city
مراجع
  1. Allison, R., 2005. Water sensitive urban design–Engineering procedures storm water, CSIRO publishing.
  2. Anonymous, 2009. Evaluating Options for Water Sensitive Urban Design- a national guide, BMT WBM Pty Ltd. CSIRO publishing.
  3. Anthony Fane, S., 2005. Planning for sustainable urban water: system approaches and distributed strategies, university of technology, Sydney.
  4. Auckland Council, 2014. Benchmarking Auckland’s storm water management practices against the Water Sensitive Cities framework.
  5. Comprehensive plan of Rasht. 2006. Design and Exploration Consultant Engineers.
  6. Echlos, S., 2007. Artful rainwater design in the urban landscape; journal of green building; 2(4), 3.
  7. Eslah Arbani, A., 1995. Gilan. first volume, Iranian researchers team. (In Persian with English abstract).
  8. France, R., 2002. Handbook of water sensitive planning and design, Lewis publishers
  9. Feyen, J., Shannon, K. and Neville, M., 2009. Water and urban development paradigms, Taylor and Francis group.
  10. Grant, G., 2016. The water sensitive city. Published by John Wiley & Sons, Ltd.
  11. Gold coast planning scheme policies, 2007. our living cities: water sensitive urban design guidelines-conceptual design.
  12. Hoyer, J., Dickhaut, W., Kronawitter, L. and Weber, B., 2011. Water sensitive urban design-principles and Inspiration for sustainable storm water management in the city of the future. Germany: Jovis Verlag Gmbh publications.
  13. NSW government, 2017. Water sensitive urban desugn guidline, Applying water sensitive urban design principles to NSW transport projects. Roads and Maritime services.
  14. Mcgeough, U., Newman, D. and Wrobel, J., 2004. Model for sustainable urban design – with expanded sections on distributed energy resources; prepared by: sustainable energy planning office Gas Technology institute.
  15. Novotny, V., Ahern, J. and Brown, P., 2010. Water centric sustainable communities. Hoboken: John Wiley and Sons, Inc publications.
  16. Shokri, R., 2015. Water sensitive urban design: design guideline, Master’s thesis, Shahid Beheshti University, Tehran. (In Persian with English abstract).
  17. Statistical Calender of the Gilan, 2017. Employment planning of Gilan publications. (In Persian with English abstract).
  18. Statistical Calender of the Gilan, 2018. Employment planning of Gilan publications. (In Persian with English abstract).
  19. Tajrishi, M. and. Abrishamchi, A., 2004. Water Resources Demand Management, Sharif University of Technology.
  20. Wong, T., 2007. Water sensitive urban design– the Journey Thus Far, was first published in the Australian Journal of Water Resources, and is reprinted with the kind permission of Engineers Australia.
  21. Wong.T,et al. 2012. Stormwater management in a water sensitive city,the center for water sensitive cities Publication,Monash Uuniversity.
  22. Wong, T., 2013. Sustainable urban water management and water sensitive cities, Cooperative Research Centre for Water Sensitive Cities.
  23. Wong, T. and Brown, R., 2008. Transitioning to Water Sensitive Cities: Ensuring Resilience- through a new Hydro-Social Contract, International Conference on Urban Drainage, Edinburgh, Scotland, UK, 2008.
  24. Wyatt, A., 2011. Water sensitive urban design – Proceeding of the twenty-first Tennessee water resources symposium, 17th Convention of the Australian Water and Wastewater Association, Melbourne, March. 25-30.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 8,503
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,888