شیوة نقد در تذکرة الشّعرای دولتشاه سمرقندی

عقدایی, تورج

	شیوة نقد در تذکرة الشّعرای دولتشاه سمرقندی
تاریخ ادبیات
مقاله 8، دوره 8، شماره 2، 1394، صفحه 157-184 اصل مقاله (2.62 M)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
نویسنده
تورج عقدایی^*
دانشگاه آزاد اسلامی زنجان
چکیده
موضوع مقالة حاضر بررسی چگونگی شیوه‌های نقد و داوری دولتشاه سمرقندی در تذکرة الشّعرای اوست. از آن جا که نقد ادبی در هر عصری با سطح آگاهی و فرهنگ جامعه و طرز تلقّی مردم آن روزگار هم خوانی دارد، دولتشاه به مثابة نمایندة ناقدان عصر خود، به گرد کردن دیدگاه‌ها و داوری‌های مختلف ناقدان پرداخته و در نهایت دایرة بستة نقد کلّی و ذوقی آن روزگار را ترسیم کرده است. در این نوشتة کوتاه خواهیم دید که تذکرة دولتشاه به رغم خطاهای بسیارش، یکی از منابع اصلی و حتّی منحصر به فرد برای نقد شعر در روزگار مؤلّف بوده است. ولی بحث دربارة تمام نکته‌هایی که او به آن‌ها اشاراتی کلّی کرده، از حوصلة این نوشته بیرون است و مجال فراخ تری می‌طلبد. بنابراین کوشیده ایم محورهای اصلی کار دولتشاه را در نقد شعر، شناسایی و دسته بندی کنیم. در این طرح ابتدا تذکرة الشّعرای دولتشاه را به اجمال معرّفی و طرز تلقّی او را از شعر نشان داده و نقش دربارها را در پرورش شاعران و تولید شعر خوب بررسی کرده ایم. از آن پس کلّی گویی و نقد ذوقی او را که در موازنة شاعران و تتبّع و تقلید آنان مطرح شده، آورده و گفته ایم که جریان عمدة نقد در این اثر، نقد بلاغی و گونه‌ای از صورتگرایی است. در انتهای مقاله نگاهی گذرا افکنده ایم به رابطة نقد و سیاست‌های حاکم و سرانجام این نوشته را با بررسی اجمالی پیوند تاریخ و ادبیّات به پایان برده ایم.
کلیدواژه‌ها
تذکره؛ نقد؛ ذوق؛ تاریخ ادبیّات

مراجع
-آرین پور، یحیی،1374، از نیما تا روزگار ما، چاپ اوّل،تهران، انتشارات زوّار -اصیل،حجت الله، 1376، فرهنگنامة ادبی فارسی، ج2، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به سرپرستی حسن انوشه -ایوتادیه، ژان، 1378، نقد ادبی در قرن بیستم، مترجم مهشید نو نهالی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات نیلوفر -بهار،محمّد تقی،2535،سبک شناسی،ج3، چاپ چهارم، تهران، کتاب‌های پرستو -------،-------، 1371، بهار و ادب فارسی، به کوشش محمّد گلبن،ج2، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی -جامی، عبدالرّحمن، 1367، بهارستان، به تصحیح اسماعیل حاکمی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات اطّلاعات -حمیدیان، سعید، 1383، سعدی در غزل، چاپ اوّل، تهران، نشر قطره -دولتشاه سمرقندی، 1366، تذکرﺓ الشّعرا، چاپ دوم، تهران، انتشارات پدیدة خاور -دیچز، دیوید، 1366، شیوه‌های نقد ادبی،مترجمان محمّد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات علمی -راود راد، اعظم، 1382، نظریه‌های جامعه شناسی هنر و ادبیّات، چاپ اوّل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران -زرّین کوب، عبدالحسین، 1361، نقد ادبی، ج1، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیر کبیر -شفیعی کدکنی، محمّد رضا، 1383، منطق الطّیر، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن، مقدّمه و مصحّح -شوکینگ، لوین ل، 1373، جامعه شناسی ذوق ادبی، ترجمة فریدون بدره ای، چاپ اوّل، تهران، انتشارات توس -صفا،ذبیح الله، 1363، تاریخ ادبیّات در ایران، مجلدات2،43، چاپ دوم، تهران، انتشارات فردوسی - فتوحی، محمود، 1391، سبک شناسی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن - ……، …..، 1386، تذکره نویسی، در دانشنامة زبان و ادب فارسی، به سر پرستی اسماعیل سعادت، ج2، چاپ اوّل، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی -فرشیدورد، خسرو، 1363، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، ج1، چاپ اوّل، تهران، انتشارات امیر کبیر -فروزانفر، بدیع الزمان، 1369، سخن و سخنوران، چاپ چهارم، تهران، انتشارات خوارزمی -گرین، کیت و لبیهان، جیل، 1383، درسنامة نظریه و نقد ادبی، گروه مترجمان، ویراستار حسین پاینده، چاپ اوّل، تهران، نشر روزنگار -محبتی، مهدی، 1388، از معنا تا صورت، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن -موحد، ضیا،1387، سعدی، چاپ سوم، تهران، انتشارات طرح نو -نظامی، عروضی، احمدبن عمر بن علی، 1346، چهار مقاله، به اهتمام محمّد معین، چاپ هفتم، تهران، کتاب خانة ابن سینا -نعمانی هندی، شبلی، 1363، شعر المعجم، مترجم سیّد محمّد تقی فخر داعی گیلانی، ج1، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتاب -وطواط، رشید الدّین، 1362، حدائق السّحر فی دقایق الشّعر، بی چا، تهران، طهوری و سنایی -ولک، رنه و وارن، آوستن، 1373، نظریّه ادبیّات، مترجمان ضیا موحّد و پرویز مهاجر، چاپ اوّل، تهران، شرکت سهامی علمی و فرهنگی -هاوکس، ترنس، 1377، استعاره، مترجم فرزانه ظاهری، چاپ اوّل، تهران، نشر مرکز
آمار تعداد مشاهده مقاله: 10,135 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,053

سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شهید بهشتی

شیوة نقد در تذکرة الشّعرای دولتشاه سمرقندی