سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شهید بهشتی

تاجیک, محمدرضا, مسعودی, عارف. (1399). نظریه مقاومت و اندیشه مشروطه خواهی در ایران. , 11(3), 39-70. doi: 10.52547
محمدرضا تاجیک; عارف مسعودی. "نظریه مقاومت و اندیشه مشروطه خواهی در ایران". , 11, 3, 1399, 39-70. doi: 10.52547
تاجیک, محمدرضا, مسعودی, عارف. (1399). 'نظریه مقاومت و اندیشه مشروطه خواهی در ایران', , 11(3), pp. 39-70. doi: 10.52547
تاجیک, محمدرضا, مسعودی, عارف. نظریه مقاومت و اندیشه مشروطه خواهی در ایران. , 1399; 11(3): 39-70. doi: 10.52547

نظریه مقاومت و اندیشه مشروطه خواهی در ایران

رهیافت‌های سیاسی و بین ‌المللی
مقاله 2، دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 61، فروردین 1399، صفحه 39-70    اصل مقاله (479.91 K)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.52547
نویسندگان
محمدرضا تاجیک1؛ عارف مسعودی* 2
1دانشگاه شهید بهشتی
2دانشجو
چکیده
ایرانیان در طول سده‌ها مقاومت در برابر خودکامگی شیوه‌های گوناگونی را آزموده‌اند، شیوه‌هایی مانند ترور، قیام مسلحانه، انقلاب و انواعی از مقاومت منفی. اما مقارن با آشنایی روشنفکران ایرانی با اندیشه‌های نوآیین درباب اجتماع و سیاست، در دوران جنبش مشروطه درک جدیدی از مسئله و مفهوم مقاومت سرنمونی یافت. بی‌گمان مکان تاریخی ظهور این مفهوم جدید از مقاومت در برابر خودکامگی سده‌ها پیش از نهضت مشروطه‌ی ایران در میان فرقه‌های مسیحی مخالف ولایت مطلقه پاپ و بعد از آن در اعتراض به بی‌رسمی‌های سلطنت‌های مطلقه‌ی اروپایی بود و عموما حاصل تلاش‌های نظری  نویسندگان پروتستان و هوادار سلطنت‌های مشروطه بود. این‌گونه از مقاومت که می‌توان از آن با عنوان مقاومت براساس فرآیند‌های قانونی یاد کرد، برپایه اصلی مندرج در نظام‌نامه ها قرار دارد که برمبنای آن هرگاه فرمانروا یا شهریاری خودکامگی پیشه کرده و قرارداد آغازین را منحل کند، آن­گاه مردم نیز با توسل به خشونت، حق مقاومت در برابر او را خواهند داشت. این اصل به‌عنوان قیدی اساسی در نظام‌نامه‌ها و قوانین بنیادین، مبنای آن چیزی است که در اندیشه سیاسی جدید از آن به نظریه‌ی مقاومت یاد کرده‌اند. در جریان تلاش‌های روشنفکران ایرانی برای تاسیس حکومت قانون و تبیین اصول مشروطه‌خواهی و به‌ویژه در دوره‌ی استبداد صغیر به این درک جدید از مفهوم مقاومت در معدود رساله‌های سیاسی و حقوقی توجه شده است. از آن‌جا که تا‌کنون پژوهشی جامع درباره‌ی این وجه از ادبیات مقاومت، به‌ویژه در جریان نهضت مشروطه ایران، انجام نشده است، سعی نوشتار حاضر بر این است به بحث راجع به آن بپردازد.
کلیدواژه‌ها
نظریه مقاومت؛ جنبش مشروطه‌خواهی؛ نظام‌نامه؛ خودکامگی؛ روشنفکران نوخاسته؛ حکومت قانون
عنوان مقاله [English]
Resistance theory and constitutionalism in Iran
نویسندگان [English]
Mohammad Reza Tajik1؛ Aref Masoudi2
1Associate professor at Shahid Beheshti university
2student
چکیده [English]
Throughout the centuries, Iranians have tested various forms of resistance to dictatorship, such as assassination, armed uprising, revolution, and types of negative resistance. But during the constitutional movement when Iranain intellectuals attained the modern knowlages of society and politics, a new understanding about the problem and concept of resistance emerged. Historically, this new concept of resistance, of centuries before the constitutional movement of Iran, initially emeraged among the Christian sects opposed to the plenitude of divine power of the pope, and later against the European absolute monarchies, and was generally the result of theoretical efforts of the Protestant writers and proponents of constitutional monarchies. Such resistance, which can be called “resistance through legal processes”, is based on a principle depicted in constitutions that points out whenever a ruler or prince tries to dissolve the initial contract, then the people appeal to violence and they will have the right to resist him. This principle, as a significant constraint in the constitutions and fundamental laws, was the basis of what was called Resistance Theory in the modern political thought. In the course of the efforts of Iranian intellectuals to establish the rule of law and to explain the principles of constitutionalism, and especially during the period of “Estebdad e Sagheir”, the new understanding of the concept of resistance has been addressed in a few political and legal treatises. Since there has not been a comprehensive research on this aspect of the literature of resistance, especially during the constitutional movement of Iran, the paper is trying to discuss it.
مراجع
  1. آخوندزاده، میرزا فتحعلی، مکتوبات کمال‌الدوله، به اهتمام علی اصغر حقدار، باشگاه ادبیات، 1395
  2. آدمیت، فریدون، اندیشه‌های میرزا آقاخان، تهران: پیام، 1357
  3. آدمیت، فریدون، ناطق، هما، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشرنشده دوران قاجار، تهران:آگاه، 1356
  4. آن.کی.اس.لمتون، نظریه دولت در ایران، گردآوری و ترجمه: چنگیز پهلوان، تهران: گیو، 1379
  5. آنتونی کوئینتن، فلسفه سیاسی، ترجمه مرتضی اسعدی، تهران: الهدی، 1371
  6. برایان تیرنی، دین، قانون و پیدایش فکر مشروطه‌خواهی، ترجمه: حسین بادامچی، محمد راسخ، تهران: نگاه معاصر،1393
  7. خواجه نظام‌الملک، سیرالملوک (سیاست‌نامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، مجموعه‌ی متون فارسی زیر نظر احسان یارشاطر، بنگاه نشر و ترجمه‌ی کتاب، 1347
  8. دُسِنرُد، سورن، مسیحیت و اعتراض در سده‌ی بیستم، مترجم: جعفر فلاحی، تهران نگاه معاصر1396
  9. زرگری‌نژاد، غلامحسین، رسایل مشروطیت (مشروطه به‌روایت موافقان ومخالفان)، رساله «حق دفع شر و قیام بر ضداستبداد»، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1387
  10. سروش، محمد، تاملی بر حق تمرد «بر» دولت و «در» دولت، حکومت اسلامی، پاییز 1381، شماره 25
  11. سیاح، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح و به تصحیح سیف‌الله گلکار، تهران: امیرکبیر 2536
  12. طباطبایی، جواد، تاریخ اندیشه‌ی سیاسی جدید در اروپا جلد نخست: از نوزایش تا انقلاب فرانسه 1500- 1789،تهران: مینوی خرد،1393
  13. طباطبایی، جواد، تاریخ اندیشه‌ی سیاسی جدید در اروپا، جلد نخست از نوزایش تا انقلاب فرانسه، بخش نخست جدال قدیم و جدید، تهران: نگاه معاصر، 1385
  14. طباطبایی، جواد، تاملی درباره ایران، جلد دوم: نظریه حکومت قانون، بخش نخست: مکتب تبریز و مبانی تجدد‌خواهی، تبریز: ستوده، 1386
  15. طباطبایی، جواد، تاملی درباره ایران، جلد نخست: دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران موسسه نگاه معاصر، چاپ هفتم1386
  16. عبدالرحیم طالبوف، کتاب احمد، با مقدمه و حواشی باقر مومنی، تهران: انتشارات شبگیر، تابستان 2536
  17. غزالی، ابوحامد، احیاالعلوم، ج2، 493
  18. کرون، پاتریشیا، تاریخ اندیشه‌ی سیاسی در اسلام، ترجمه‌ی مسعود جعفری، تهران: سخن،1389
  19. کمالی طه، منوچهر، حکومت قانون؛ تهران: چاپ 128، چاپ سوم، 1352
  20. میرزا آقاخان کرمانی، آئینه سکندری، جلد اول: از زمان ماقبل تاریخ تا رحلت حضرت ختمی مرتبت،1324 ه.ق
  21. میرزا مصطفی خان عدل، حقوق اساسی یا اصول مشروطیت
  22. میرزا یوسف خان تبریزی (مستشارالدوله)، یک کلمه، به کوشش باقر مومنی
  23. وحدت، فرزین، رویارویی فکری ایران با مدرنیت؛ ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس، 1382
  24. Deborah Baumgold, Violance, and Accountability in Seventeenth-Century Contract Theory, Political Theory, Vol. 21, No.1, 1993
  25. Dennis McEnnerney, Philosophy and Politics of'' Resistance'' in Early Modern France, Historical Reflections, 2009, Vol 35 ,No. 1
  26. Fritz Kern, kingship and law in The Middle Ages, Translated with an Introduction by S. B. Chrimes, Basil Blackwell, Oxford, 1923
  27. J.H. Burns, The Cambridge History of Political Thought 1450-1700, Cambridge University Press, Third Printing 2006
  28. Quentin Skinner, The Foundation of Modern Political Thought, Volume 2 The Age of Reformation, Cambridge University Press, Eleventh printing 2004
  29. Tierney, Brian. Liberty and Law: The Idea of Permissive Natural law, 1100-1800, Catholic University of America, Press, 2014
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 4,250
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,555