سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه شهید بهشتی

احمدی, شهرام, میردار رضایی, مصطفی. (1396). تأملی در تصویر‌‌های دانش‌بنیاد شعر انوری (مطالعه‌ی موردی: بررسی سه دانش نجوم، موسیقی و طب در 51 قصیده‌ی انوری). , 10(2), 5-34. doi: 10.48308/hlit.2018.98889
شهرام احمدی; مصطفی میردار رضایی. "تأملی در تصویر‌‌های دانش‌بنیاد شعر انوری (مطالعه‌ی موردی: بررسی سه دانش نجوم، موسیقی و طب در 51 قصیده‌ی انوری)". , 10, 2, 1396, 5-34. doi: 10.48308/hlit.2018.98889
احمدی, شهرام, میردار رضایی, مصطفی. (1396). 'تأملی در تصویر‌‌های دانش‌بنیاد شعر انوری (مطالعه‌ی موردی: بررسی سه دانش نجوم، موسیقی و طب در 51 قصیده‌ی انوری)', , 10(2), pp. 5-34. doi: 10.48308/hlit.2018.98889
احمدی, شهرام, میردار رضایی, مصطفی. تأملی در تصویر‌‌های دانش‌بنیاد شعر انوری (مطالعه‌ی موردی: بررسی سه دانش نجوم، موسیقی و طب در 51 قصیده‌ی انوری). , 1396; 10(2): 5-34. doi: 10.48308/hlit.2018.98889

تأملی در تصویر‌‌های دانش‌بنیاد شعر انوری (مطالعه‌ی موردی: بررسی سه دانش نجوم، موسیقی و طب در 51 قصیده‌ی انوری)

تاریخ ادبیات
مقاله 1، دوره 10، شماره 2، 1396، صفحه 5-34    اصل مقاله (671.16 K)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.48308/hlit.2018.98889
نویسندگان
شهرام احمدی* 1؛ مصطفی میردار رضایی2
1عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
2دانشجوی دکتری دانشگاه مازندران
چکیده
شعر کلامی است مخیّل؛ یعنی آفرینش نگاره­هایی که برساخته­ی انگاره­های شاعرانه­اند، بوسیله­ی واژگان بر گستره­ی دو محور هم­نشینی و جانشینی زبان و دست­بردن هنرور در سطح کلام و بیان پدیدار می­شود. از قرن ششم، توأمان با تغییر در سیاق سخن­سرایی و حضور اصطلاحات دانش­های گوناگون در صورخیال شعر، برخی شاعران، اساس تصویرآفرینی شعر خود را برعناصر علوم نهادند. انوری در زمره­ی شاعرانی ا­ست که شالوده­ی تصویرهای شعرش را بر اصطلاحات دانش­های مختلف نهاده. این جستار که به شیوه­ی کتابخانه­ای نوشته شده، ضمن بررسی اصطلاحات سه دانش نجوم، موسیقی و طب در دیوان انوری می­کوشد تا به این پرسش­ها پاسخ دهد: 1ـ بسامد اصطلاحات هر یک از دانش­ها به ترتیب کدام است؟ 2ـ میان اصطلاحات علمی و دیگر واژه­های بیت در محور همنشینی و از لحاظ بلاغی چه ارتباطی وجود دارد؟ 3ـ انوری با چه شگردهایی، اصطلاحات مربوط به هریک از سه دانش مزبور را در تصویرهایش بازتابانده است؟ نتیجه­ی پژوهش نشان می­دهد که بیشتر تصویرسازی­های انوری با بهره­گیری از عناصر علم هیئت بوده است و سپس اصطلاحات دانش موسیقی و در آخر اصطلاحات طبی. با تجزیه­ی تصویرهای دانش­بنیانِ شعر انوری، ارتباط معناداری در محور هم­نشینی و شبکه­ی درهم تنیده­ای از تلفیق واژه­ها و اصطلاحات سه دانش نجوم، موسیقی و طب با شگردهای بیانی و بدیعی مشاهده می­شود.
کلیدواژه‌ها
تصویر؛ انوری؛ دانشگرایی؛ نجوم؛ طب؛ موسیقی
عنوان مقاله [English]
A reflection on the images of Anvari’s knowledge-based poetry (Case study: A study of three fields of astronomy, music and medicine in 51 odes of Anvari)
نویسندگان [English]
Shahram Ahmadi1؛
1...
چکیده [English]
Poetry is an imaginative speech; i.e., it is the creation of images that are constructed by poetic ideas, and emerges through the artist’s manipulation in speech and expression on the vastness of two synchronic and diachronic axes by means of words.
Since the sixth century, coupled with changes in the context of oratory and the presence of terms from various sciences in rhetoric and imagery of poetry, some poets laid the basis of imagery of their poetry on the scientific elements. Anvari is among the poets who laid the foundations of images of his poetry on terms from various fields of knowledge. This article, written through library research method, tries to answer these questions while investigating terms from astronomy, music and medicine used in Anvari’s collection of poems: (a) what is the frequency of terms from each field? (b) what rhetorical and synchronic differences are there between scientific terms and other words in each line? (c) through what techniques has Anvari reflected the terms related to each of the three aforementioned fields is in his images? Research results demonstrate that most of Anvari’s imageries have been created employing elements mostly from astronomy, then music, and lastly medicine. Analysis of knowledge-based images in Anvari’s poetry illustrates a significant relationship in synchronic axis, and an interconnected network of combination of words and expressions from astronomy, music and medicine along with rhetorical and diction techniques is observed.
کلیدواژه‌ها [English]
image, Anvari, Knowledge-orientation, Astronomy, Medicine, Music
مراجع
  1. ـ امیراحمدی، ابوالقاسم (1389)،«انوری در عرصه‌ی طب»، فصلنامه‌ی تخصّصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره‌ی 28، صص: 171 ـ 143.
  2. ـ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1358)، حدود یا تعریفات، ترجمه‌ی محمّدمهدی فولادوند، تهران: انتشارات انجمن فلسفه‌ی ایران.
  3. ـ --------------------- (1367)، قانون، ترجمه‌ی عبدالرحمن شرفکندی و با مقدمه‌ی دکتر علی‌اکبر ولایتی، چاپ اوّل، تهران: سروش.
  4. ـ بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1384)، التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، تلخیص و بازنویسی (نجوم به روایت بیرونی) ولی قیطرانی، چاپ اوّل، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی اهل قلم.
  5. ـ پورنامداریان، تقی (1380)، در سایه‌ی آفتاب، تهران: سخن.
  6. ـ حاجی‌شریفی، احمد (1384)، شناخت بیماری‌ها؛ بررسی بیماری‌ها از دیدگاه طب سنّتی و علم پزشکی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات حافظ نوین.
  7. ـ حمیدی، مهدی (1371)، بهشت سخن، چاپ دوّم، تهران: انتشارات پاژنگ.
  8. ـ دهخدا، علی‌اکبر (1330)، لغت‌نامه، تهران: چاپخانه‌ی مجلس.
  9. ـ زرین‌کوب، عبدالحسین (1366)، با کاروان حله، چاپ دوّم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  10. ـ ----------------- (1383)، از گذشته‌ی ادبی ایران، چاپ دوّم، تهران: انتشارات سخن.
  11. ـ زنجانی، برات و مریم‌السادات اسعدی (1381)، بازتاب طب در ادبیات کهن، ضمیمه‌ی مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان و بهار، صص: 136 ـ 117.
  12. ـ سامی، علی (1390)، موسیقی ایران از دوران کهن و عهد هخامنشی، مجموعه مقالات موسیقی ایرانی، چاپ دوّم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  13. ـ ستایش‌گر، مهدی (1374)، واژه‌نامه‌ی موسیقی ایران زمین، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
  14. ـ سرورالدین، محمد (1389)، طب‌المفید، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات عطایی.
  15. ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، صورخیال در شعر فارسی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات آگاه.
  16. ـ --------------------، (1374)، مفلس کیمیافروش(نقد و تحلیل شعر انوری)، چاپ دوّم، تهران: انتشارات سخن.
  17. ـ شمیسا، سیروس(1383)، بیان و معانی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات فردوسی.
  18. ـ -----------(1382)، سبک‌شناسی شعر، تهران، چاپ ششم، تهران، انتشارات فردوسی.
  19. ـ ----------- (1381)، نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات فردوس.
  20. ـ شهیدی، سیدجعفر (1382)، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، چاپ سوّم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  21. ـ عمران‌پور، محمّدرضا (1386)، اهمیت عناصر و ویژگی‌های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر، نشریه‌ی گوهر گویا، صص: 180 ـ 153.
  22. ـ فتوحی رودمعجنی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، چاپ اوّل، تهران: انتشارات سخن.
  23. ـ فروزانفر، بدیع‌الزمان (1350)، سخن و سخنوران، چاپ دوّم، تهران: انتشارات خوارزمی.
  24. ـ ‌ماهیار، عباس و راضیه فولادی‌سپهر (1393)، کیفیت تصویرپردازی از احکام نجوم، دوفصلنامه‌ی زبان و ادبیات فارسی، سال٢٢،شماره‌ی٧٦، صص: 107 ـ 89.
  25. ـ مصفی، ابوالفضل (1357)، فرهنگ اصطلاحات نجومی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
  26. ـ نبی‌زاده، ندا (1389)، بازتاب علوم، آداب و رسوم و باورهای عصر در دیوان انوری، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، به راهنمایی ابراهیم رنجبر، اردبیل: دانشگاه محقّق‌ اردبیلی.
  27. ـ نظامی عروضی سمرقندی، احمدبن عمر بن علی (1388)، چهار مقاله و تعلیقات، به اهتمام محمد معین بر اساس نسخه‌ی علامه محمد قزوینی، چاپ اوّل، تهران: نشر معین.
  28. ـ نفری، بهرام (1383)، اطلاعات جامع موسیقی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات مارلیک.
  29. ـ نوری، مجید (1374)، شرح اصطلاحات علمی و فلسفی دیوان انوری،پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، به راهنمایی ولی‌الله ظفری، اهواز: دانشگاه شهید چمران.
  30. ـ یوسفی، غلامحسین (1369)، چشمه‌ی روشن، چاپ دوّم، تهران: انتشارات علمی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 12,264
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,655